آیا امکان انتشار عفونت دندان به مغز وجود دارد؟

عفونت دندان که به نام آبسه دندان نیز شناخته می شود، حفره ای پر از چرک است که در اثر عفونت باکتریایی در دندان یا لثه ایجاد می شود. عفونت در صورت عدم درمان، می تواند از دندان به استخوان ها و بافت های اطراف آن سرایت کند. در موارد نادر، عفونت دندان می تواند از طریق جریان خون بیشتر گسترش یابد و سایر قسمت های بدن از جمله مغز را تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی، آبسه مغزی نامیده می شود و به مراقبت های پزشکی اورژانسی نیاز دارد.

در این مقاله، با بررسی دقیق آناتومی درگیر در انتشار عفونت دندان به مغز، نحوه بروز آن را به طور مفصل بررسی خواهیم کرد. ما در مورد علائم، تشخیص و درمان آبسه مغزی ناشی از عفونت دندان صحبت خواهیم کرد. ما همچنین مروری عمیق خواهیم داشت بر راه های جلوگیری از بروز و گسترش عفونت دندان در وهله اول.

عفونت دندان چگونه به مغز سرایت می کند؟

چند راه وجود دارند که عفونت دندان می تواند از دهان منتشر شود و در نهایت به مغز برسد. بیایید به آناتومی مربوطه نگاه کنیم:

از طریق عروق خونی

دهان حاوی عروق خونی فراوانی است که اکسیژن و مواد مغذی را به دندان ها، لثه ها، زبان و سایر ساختارهای دهانی می رسانند. این عروق خونی شامل شریان ماگزیلاری تأمین کننده فک بالا و دندان ها، شریان زبانی به زبان و شاخه هایی از شریان های صورت و کاروتید هستند.

همه این عروق خونی با بقیه سیستم گردش خون ارتباط دارند. باکتری های ناشی از عفونت دندان می توانند با نفوذ به دیواره عروق آسیب دیده در اثر عفونت و التهاب، وارد جریان خون شوند. هنگامی که میکروب ها وارد خون می شوند، می توانند از طریق شریان هایی مانند شریان های کاروتید، مهره ای و مغزی تا مغز حرکت کنند. سپس می توانند از سد خونی مغزی عبور کنند یا در مویرگ های کوچک قرار بگیرند و باعث ایجاد عفونت در بافت مغز شوند.

از طریق صفحات صورت

صفحات صورت فضاهای متقاطع بین عضلات و بافت های صورت هستند. اینها مسیرهایی را برای گسترش عفونت از دهان فراهم می کنند زیرا حفره دهان را به بقیه ساختار صورت متصل می کنند.

مستقیم ترین مسیر صفحه صورت از دندان های عفونی عقب دهان از طریق فضای باکال است که به فضاهای زیر گیجگاهی و پتریگو مندیبولار ادامه می یابد که به قاعده جمجمه متصل می شوند. عفونت می تواند از طریق این فضاها منتشر شود، به حفره جمجمه ای که مغز در آن قرار دارد برسد و مننژها یا مواد مغزی را آلوده کند.

از طریق ریشه های دندان ها

ریشه های دندان های مولر و پرمولر عقب فک بالا بسیار نزدیک به سینوس های ماگزیلاری و پایه جمجمه قرار دارند. ریشه های دندان های مولر فک بالا حتی می توانند به داخل سینوس ها بیرون بزنند.

عفونتی که از این ریشه های دندانی عقب فک بالا منتشر می شود می تواند مستقیماً به دیواره های نازک سینوس یا استخوان های جمجمه نفوذ کند. این وضعیت، امکان دسترسی سریع به طاق جمجمه جایگاه مغز را فراهم می کند. عفونتی که از دندان های عقل فک پایین شروع می شود می تواند به طور مشابه به استخوان های فک و حفره جمجمه گسترش یابد.

علائم آبسه مغزی ناشی از عفونت دندان

علائم آبسه مغزی ناشی از عفونت دندان معمولاً به آرامی طی چند روز یا چند هفته ایجاد می شوند. همانطور که آبسه در بافت مغز رشد می کند، شروع به ایجاد نقص عصبی می کند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• سر درد شدید و مداوم در یک سمت سر – این به دلیل تورم و التهاب اطراف آبسه است که بر ساختارهای حساس به درد فشار می آورد. سر درد به مرور زمان بدتر می شود.
• تهوع و استفراغ – افزایش فشار داخل جمجمه مرکز استفراغ مغز را تحریک می کند و باعث تهوع می شود.
• گیجی و از دست دادن حافظه – آبسه عملکرد طبیعی مغز را مختل می کند و شناخت را مختل می کند.
• تشنج – فشار و التهاب در اطراف آبسه می تواند باعث فعالیت تشنج شود.
• ضعف یا بی حسی در یک سمت بدن (همی پارزی) – آبسه از ارسال سیگنال های مناسب از طریق قشر حرکتی جلوگیری می کند.
• مشکل در صحبت کردن (آفازی) – عملکرد زبانی که توسط لوب تمپورال کنترل می شود می تواند تحت تأثیر قرار گیرد.
• تاری یا دوبینی (دیپولوپیا) – فشار آبسه به قسمت هایی از مغز که با پردازش بینایی و حرکات چشم سر و کار دارند آسیب می رساند.
• از دست دادن تعادل و هماهنگی – مخچه، که هماهنگی را کنترل می کند، ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
• تب – وجود عفونت گسترده باعث تحریک پاسخ تب می شود.
• سفتی گردن (سفتی نوکال) – تحریک مننژ باعث سفتی گردن می شود.

اینها علائم جدی هستند که نشان می دهند عفونت به مغز رسیده است. هر گونه عفونت اخیر دندان همراه با علائم عصبی، به ارزیابی فوری پزشکی برای آزمایش آبسه مغزی نیاز دارد.

تشخیص آبسه مغزی ناشی از عفونت دندان

اگر بر اساس علائم پس از عفونت دندان، مشکوک به آبسه مغزی باشد، پزشک آزمایش های تصویربرداری و کارهای آزمایشگاهی را برای تأیید تشخیص تجویز می کند. در اینجا روش های اصلی تشخیصی وجود دارند:

تست های تصویربرداری

• CT اسکن ها یا اسکن های MRI: CT یا MRI امکان تجسم مستقیم بافت مغز را فراهم می کنند. این اسکن ها می توانند حتی آبسه های کوچک در اعماق مغز را شناسایی کرده و محل دقیق آنها را مشخص کنند. MRI تصاویر واضح تری از ساختارهای مغز ارائه می دهد و نسبت به سی تی برای شناسایی آبسه های ریز حساس تر است.
• آنژیوگرافی: این تست شامل تزریق رنگ رادیوپاک به درون شریان های کاروتید و مهره ای است که مغز را تأمین می کنند. سپس اشعه ایکس یا سی تی آنژیوگرافی هرگونه ناهنجاری در این شریان ها را نشان می دهند که نشان دهنده گسترش عفونت است. در صورت وجود آبسه، رنگ، جریان خون مخدوش را در اطراف خود نشان خواهد داد.

تست های آزمایشگاهی

• شمارش کامل خون (CBC): این معمولاً افزایش تعداد گلبول های سفید خون را با تغییر سمت چپ به سمت نوتروفیل های نابالغ تر و شکل های نواری نشان می دهد که نشان دهنده یک عفونت باکتریایی فعال است.
• کشت خون: خون برای رشد و شناسایی دقیق باکتری های عامل عفونت انکوبه می شود. میکروب هایی که اغلب باعث ایجاد آبسه مغزی می شوند عبارتند از: استرپتوکوک، استافیلوکوک و برخی بی هوازی های موجود در حفره دهان.
• پروتئین واکنشی C (CRP): این نشانگر التهابی به دلیل عفونت گسترده افزایش می یابد.
• نرخ رسوب گلبول قرمز (ESR): این آزمایش غیر اختصاصی سطوح بالای التهاب را منعکس می کند.

پانکسیون کمری

یک پانکسیون (یا سوراخ) کمری برای بدست آوردن مایع مغزی نخاعی (CSF)، اغلب تأیید آبسه را فراهم می کند. تجزیه و تحلیل CSF نشان دهنده این موارد است:

• افزایش گلبول های سفید بویژه نوتروفیل ها
• کاهش سطح گلوکز
• افزایش سطح پروتئین
• لکه گرم مثبت و کشت نشان دهنده باکتری

معاینه دندانپزشکی

یک معاینه کامل دندانپزشکی، هرگونه عفونت یا آبسه دندانی که می تواند منشأ گسترش عفونت به مغز باشد، را شناسایی می کند. علائمی که به دنبال آن بروز می یابند تورم روی فک ها، قرمزی یا چرک لثه، لق شدن دندان ها، زخم های دهانی و غیره هستند. پروب در طول معاینه همچنین وجود پوسیدگی عمیق دندان را بررسی می کند که به حفره پالپ نفوذ کرده است.

درمان آبسه مغزی ناشی از عفونت دندان

درمان سریع آبسه مغزی برای نجات جان بیمار و حفظ بافت مغز حیاتی است. این شامل درمان های عمومی و هدف قرار دادن منبع اصلی عفونت دندان است:

داروها

• آنتی بیوتیک های داخل وریدی: آنتی بیوتیک های وسیع الطیف که به سد خونی مغز نفوذ می کنند مانند سفتریاکسون، مترونیدازول و وانکومایسین برای از بین بردن باکتری های داخل پاکت آبسه به مدت ۴ تا ۸ هفته تجویز می شوند. درمان کوتاه تر باعث عود آبسه می شود.
• کورتیکواستروئیدها مانند دگزامتازون: اینها به طور همزمان برای کاهش التهاب و اِدِم وازوژنیک اطراف آبسه تجویز می شوند. این داروها فشار داخل جمجمه را کاهش می دهند و از آسیب اضافی مغز جلوگیری می کنند.
• داروهای ضد تشنج: داروهایی مانند لوتیراستام به جلوگیری از تشنج بیشتر در طول درمان کمک می کنند.

عمل جراحی

• تخلیه آبسه: اگر پس از یک آزمایش آنتی بیوتیکی ۲ تا ۳ هفته ای، آبسه به اندازه کافی کوچک نشود، جراحان مغز و اعصاب آبسه را با جراحی باز کرده و محتویات آن را تخلیه می کنند تا بلافاصله فشار داخل جمجمه کاهش یابد.
• کرانیوتومی: در صورتی که عفونت به استخوان های جمجمه و مننژها نفوذ کرده باشد، برداشتن استخوان عفونی لازم است.

پرداختن به منشاء دندانی

• کشیدن دندان: هر دندان عفونی که به عنوان منبع باکتری عمل می کند، کشیده می شود. این می تواند شامل دندان های عقل، دندان های نکروزه با پوسیدگی عمیق و قرار گرفتن پالپ در معرض محیط دهان یا دندان هایی با بیماری پریودنتال شدید باشد. حذف عفونت منشاء بسیار مهم است.
• درمان ریشه: درمان ریشه می تواند دندان های دارای عفونت های عمیق محدود به کانال های ریشه را نجات دهد. کانال ها قبل از آب بندی به طور کامل تخلیه و ضد عفونی می شوند.

مراقبت های بعدی پس از بستری شدن شامل ادامه آنتی بیوتیک های خوراکی و وریدی برای چند هفته دیگر همراه با اسکن منظم مغز برای تأیید ادامه رفع آبسه است. عملکرد عصبی و شناختی نیز به نظارت نیاز دارد تا اطمینان حاصل شود که بیمار دچار نقص دائمی نمی شود.

جلوگیری از گسترش عفونت های دندانی

پیشگیری از بروز عفونت های دندانی، کلیدی برای جلوگیری از انتشار آبسه به مغز است، زیرا درمان آبسه مغزی می تواند چالش برانگیز باشد. در اینجا راهبردهای مهم پیشگیری آورده شده اند:

• بهداشت عالی دهان و دندان
• دو مرتبه مسواک زدن در روز
• نخ دندان کشیدن روزانه تا خط لثه برای از بین بردن پلاک
• استفاده از دهانشویه های ضد عفونی کننده برای کاهش باکتری های دهان – کلرهگزیدین و لیسترین نمونه هایی هستند.
• محدود کردن غذاها یا نوشیدنی های شیرین یا اسیدی که به مینای دندان آسیب می رسانند.

پاکسازی و معاینه تخصصی هر ۶ ماه یک مرتبه

پاکسازی منظم دندان ها، امکان تشخیص و درمان زود هنگام مشکلاتی مانند تورم لثه، حفره های کوچک و بیماری پریودنتال را قبل از بدتر شدن آنها فراهم می کند. هر مشکلی که در معاینه پیدا شود مانند دندان های ترک خورده یا ضایعات مشکوک نیز می تواند به سرعت برطرف شود.

روکش هایی برای محافظت از دندان ها در برابر پوسیدگی های موجود

روکش ها به طور کامل دندان های ضعیفی که مستعد پوسیدگی هستند را می پوشانند و از عفونت بیشتر پالپ داخلی جلوگیری می کنند. این همچنین به حفظ دندان به جای اینکه در نهایت به کشیدن نیاز داشته باشد، کمک می کند.

پر کردن حفره های کوچک

نواحی کوچک پوسیده روی سطوح دندان باید به سرعت قبل از اینکه به سمت پالپ عمیق شوند پر شوند. پر کننده های آمالگام و کامپوزیت از ورود غذا و باکتری به شکاف های باز جلوگیری می کنند.

درمان های ریشه برای پالپ های عفونی

درمان های ریشه عفونت را از داخل دندان حذف می کنند. قبل از اینکه سیستم کانال ریشه با مواد پر کننده مهر و موم شود، بافت پالپ تخلیه و ضد عفونی می شود. این باعث نجات دندان هایی می شود که در غیر این صورت به کشیدن نیاز دارند.

نتیجه گیری

عفونت دندان گرچه نادر است، اما می تواند به مغز سرایت کند و منجر به بروز آبسه مغزی تهدید کننده زندگی شود که به درمان اضطراری نیاز دارد. عفونت از طریق عروق خونی، صفحات صورت و ریشه دندان به مغز می رسد. علائم شامل سر درد، تغییرات ذهنی، تشنج و نقص عصبی هستند. تشخیص شامل اسکن CT یا MRI، آزمایش خون، پانکسیون کمری و معاینه دندانپزشکی است. درمان به دوز بالای آنتی بیوتیک داخل وریدی، استروئیدها، تخلیه آبسه، کشیدن دندان های عفونی و گاهی اوقات کرانیوتومی نیاز دارد. انجام مراقبت های عالی منظم دندانپزشکی و درمان سریع هر گونه عفونت دندان می تواند به جلوگیری از بروز این عارضه جدی کمک کند.

سؤالات متداول

آیا عفونت دندان می تواند به مغز برسد؟

بله، عفونت دندان در موارد نادری ممکن است از دهان منتشر شود و در نهایت به مغز برسد. عفونت می تواند از طریق عروق خونی، صفحات صورت یا ریشه دندان عبور کند و منجر به آبسه مغزی شود. درمان سریع دندانپزشکی برای جلوگیری از این عارضه خطرناک بسیار مهم است.

علائم اولیه آبسه مغزی چیست؟

علائم اولیه آبسه مغزی ممکن است شامل سر درد مداوم، تهوع و استفراغ، تب درجه پایین، تحریک پذیری یا تغییرات خلقی و حساسیت به نور باشند. جستجوی مراقبت های پزشکی برای هر یک از این علائم همراه با عفونت شناخته شده دندان می تواند منجر به تشخیص زود هنگام شود و از بدتر شدن آبسه جلوگیری کند.

پزشکان آبسه مغزی را چگونه آزمایش می کنند؟

پزشکان از اسکن CT یا MRI مغز برای تجسم هر گونه آبسه در بافت مغز استفاده می کنند. پونکسیون کمری برای بدست آوردن مایع مغزی نخاعی، آزمایش خون، و معاینه دندان برای یافتن منبع عفونت نیز معمولاً هنگام تشخیص آبسه مغزی مشکوک انجام می شود.

آبسه مغزی چگونه درمان می شود؟

درمان شامل دوز بالای آنتی بیوتیک داخل وریدی است که برای هفته ها یا ماه ها برای از بین بردن باکتری های عامل عفونت تجویز می شود. استروئیدها به کاهش تورم و التهاب کمک می کنند. اگر آبسه به اندازه کافی با آنتی بیوتیک کوچک نشود، برای تخلیه آبسه ممکن است جراحی ضروری باشد. کشیدن دندان های عفونی از گسترش بیشتر عفونت جلوگیری می کند.

آیا آبسه های مغزی همیشه کشنده هستند؟

بسیاری از بیماران با تشخیص زود هنگام و درمان سریع از جمله آنتی بیوتیک ها، استروئیدها و جراحی، از آبسه مغزی جان سالم به در می برند. با این حال، در برخی موارد حتی با درمان، می تواند کشنده باشد. به همین دلیل است که در صورت بروز هر گونه علائم یا نشانه پس از عفونت دندان، مراقبت های پزشکی فوری بسیار مهم هستند.