آیا درمان ریشه یا عصب کشی برای همه دندانها قابل استفاده است؟

پوسیدگی دندان، حوادث، تروما، دندان قروچه و شکستگی دندان مواردی هستند که باعث می‌شود بافت‌های سخت دندان شکسته شده و بافت‌های نرم داخلی آن دچار آسیب شده و به درمان ریشه دندان نیاز داشته باشند. در حقیقت مینای دندان به عنوان یک نقطه ورودی شناخته می‌شود که باکتری‌ها پس از گذر از آن می‌توانند خود را به مرکز دندان (پالپ) رسانده و زمینه آلوده کردن آن را فراهم ‌آورند. پالپ قسمتی از دندان است که اعصاب، رگ‌های خونی و بافت‌های همبندی در آنجا قرار دارد. در حقیقت پالپ قسمتی است که در داخل دندان یافت می‌شود و در امتداد استخوان فک وجود دارد.
عفونت ممکن است از ریشه دندان و استخوان‌هایی که دندان‌ها بر روی آنها قرار دارند استفاده کرده و گسترش یابد. با ادامه این روند یک ماده سفید رنگ به نام پاس (pus) شکل می‌گیرد که باعث تورم بافت‌ها در داخل و اطراف دندان‌ها شده و در نتیجه شخص به درمان ریشه دندان نیاز خواهد داشت. این وضعیت بیمار ممکن است در حالت‌های مختلفی مانند غذا خوردن و یا حتی خمیازه کشیدن احساس درد کنند و یا در قسمت‌های ریشه دندان خود دچار آبسه شود. البته علائم دیگری مانند بوی بد دهان، حساسیت، تورم لثه‌ها و انتخاب آنها نیز می‌توانند نشانه‌هایی برای استفاده از درمان ریشه دندان باشند.
در این مطلب قصد داریم به دو سؤال کلی در مورد درمان ریشه دندان و قابل استفاده بودن آن برای دندان‌های مختلف پاسخ دهیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید!

درمان ریشه دندان در مورد چه دندانها کاربرد دارد؟

متاسفانه دندان‌هایی که به شدت آسیب دیده‌اند و امکان نگه داشتن آنها برای فرد وجود ندارد، امکان استفاده از گزینه درمان ریشه دندان را ندارند و باید دندان‌های آنها را خارج کرد. از آنجایی که نمی‌توان تمامی دندان‌های شکسته شده و یا عفونی شده را نجات داد، معمولاً اندودنتیست ها به دنبال راهکارهایی هستند که بتوانند وضعیت دندان‌ها را قبل از هر اقدامی بسنجند و بهترین تصمیم را در مورد آنها انتخاب کنند. روش‌های مختلفی برای سنجش وضعیت دندان وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها استفاده از میکروسکوپ و دستگاه‌های سنجش است که می‌توانند به راحتی از دندان‌ها عکس بگیرند.
اگر دندان یک بیمار به شدت آسیب دیده باشد و حتی قسمتی از آن جدا شده باشد یا از وسط نصف شده باشد، معمولاً اندودنتیست روش درمانی خاصی برای آن پیشنهاد نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند که دندان آسیب دیده خارج شود. البته این توصیه ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و توصیه اندودنتیست ها با توجه به وضعیت بیمار صورت می‌گیرد. در حالت کلی می‌توان پاسخ این سؤال را به این صورت داد که اگر امکان نجات دندان وجود داشته باشد و پزشک بتواند تاج دندان را نصب کند، امکان استفاده از گزینه درمانی درمان ریشه دندان برای آنها وجود دارد.

تعریف واقعی درمان ریشه دندان چیست؟

درمان ریشه دندان یا درمان اندودتیکس یک روش دندان پزشکی رایج در سطح دنیا است که برای حذف پالپ دندان (که محل اصلی قرارگیری بافت نرم در مرکز دندان است که از اعصاب، عروق و رگ‌های خونی تشکیل شده است) مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً در جریان آن فرآیند عصب کشی دندان نیز صورت می‌گیرد و عملاً احساس دندان به طور کامل از بین می‌رود. زمانی که دندان یک بیمار دچار عفونت می‌شود و فرد به حساسیت‌های مختلفی از جمله درد دندان یا حساسیت به مواد غذایی مختلفی دچار می‌شود، اندودنتیست ها انجام عمل درمان ریشه دندان را پیشنهاد می‌کند.
قبل از شروع درمان ریشه دندان ، یک سطح پلاستیکی در اطراف دندان قرار خواهد گرفت از این طریق دندان را از بزاق، زبان و باکتری جدا کنند. این ابزار اجازه می‌دهد که دید بهتری نسبت به دندان وجود داشته باشد و همچنین از آلودگی بیشتری دندان جلوگیری شود. معمولاً باز کردن مینای دندان و سایر قسمت‌های آن با استفاده از یک مته کوچک و با حذف تاج شروع می‌شود و به مرور زمان به قسمت‌های داخلی مانند پالت و سایر قسمت‌های خونی آن منتهی می‌شود.
در جریان درمان ریشه دندان هر کدام از کانال‌ها با استفاده از یک ابزار باریک و تیز که معمولاً از نیکل و تیتانیوم ساخته شده است تمیز می‌شود و کلیه محتویات آنها تخلیه می‌شود. پس از پایان این کار، از یک ماده ضدعفونی کننده برای تمیز کردن ریشه دندان‌ها و همچنین برای پاک کردن عفونت آنها استفاده می‌شود. برای اندازه گیری دقیق طول هر ریشه دندان، از یک واسطه اپکس (apex) استفاده می‌شود. این مرحله بیشترین زمان را از دندان به خود اختصاص می‌دهد و شامل استفاده از مجموعه ابزارهای مختلف قابل انعطاف می‌شود که برای حذف بافت پالپ و سایر مواد آلوده موجود در داخل ریشه دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پس از تمیز کردن اولیه ریشه دندان تقریباً می‌توان ادعا کرد که همیشه برخی از باکتریها و قسمتهایی از ریشه دندان ممکن است باقی بماند که اندودنتیست ها مجبورند از داروهای مختلفی مانند کلسیم هیدروکساید برای درمان آن استفاده کنند. این دارو دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی است که به حذف باکتریهای باقیمانده در جریان درمان ریشه دندان کمک می‌کند. همچنین دندان پزشکان به بیماران ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی معرفی کنند که به درمان و پیشگیری از عفونت دندان کمک می‌کنند.
بخش دیگر فرایند درمان ریشه دندان شامل پر کردن قسمت داخلی و مهر و موم کردن آن می‌شود. پس از آنکه قسمتهای داخلی به شکل مناسبی ضدعفونی شد و جریان عفونت آن تحت کنترل قرار گرفت، با استفاده از مواد پرکننده، فضای خالی به وجود آمده را به طور کامل پر می‌کنند و سطح بالای آن را مهر و موم می‌کنند. این ماده پرکننده به صورت موقتی بوده و به این منظور استفاده می‌شود که دندان مجدداً دچار عفونت نشود.

آخرین گام در درمان ریشه دندان نصب تاج دندان است که روند درمان را تکمیل می‌کند و به زیباسازی نهایی آن کمک می‌کند. نصب تاج دندان ممکن است توسط شخص اندودنتیست و یا یک دندانپزشک زیبایی انجام گیرد که انتخاب آن بر عهده شخص بیمار است اما معمولاً اندودنتیست ها مهارت این کار را نیز دارند.