عوارض جانبی داروها روی دهان

دفعه بعد که یک قرص مصرف کردید، این سؤال را از خود بپرسید: این دارو با دهان و دندان های من چه می کند؟

به طور کلی، داروها برای ایجاد احساس بهتر طراحی شده اند. اما همه داروها، خواه از راه خوراکی و خواه تزریقی، با خطر عوارض جانبی همراه هستند و صدها دارو به این معروف هستند که باعث ایجاد مشکلات دهانی می شوند. داروهایی که برای درمان سرطان، فشار خون بالا، درد شدید، افسردگی، آلرژی و حتی سرماخوردگی استفاده می شوند، می توانند تأثیر منفی روی سلامت دندان ها داشته باشند. به همین دلیل است که دندانپزشک شما، نه فقط پزشک شما، باید همیشه از تمام داروهایی که مصرف می کنید، از جمله محصولات بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل ها مطلع باشد.

برخی از شایع ترین عوارض جانبی داروهایی که روی سلامت دهان و دندان ها تأثیر می گذارند عبارتند از:

• خشکی دهان
• خونریزی غیر طبیعی
• تغییر حس چشایی
• التهاب، زخم های دهان، یا تغییر رنگ بافت های نرم داخل دهان
• بزرگ شدن لثه ها
• حفره ها
• تغییر رنگ دندان ها و لثه ها
• تحلیل رفتن استخوان
• برفک یا عفونت های قارچی دهان

داروهایی که باعث خشکی دهان (زروستومیا) می شوند.

برخی از داروها می توانند باعث کاهش میزان بزاق دهان شوند و باعث خشکی ناخوشایند دهان (زروستومیا) شوند. بزاق دهان شما را تمیز می کند، اما اگر به طور طبیعی جریان نداشته باشد و دهان خشک شود، بدون وجود بزاق کافی، بافت های دهان می توانند تحریک و ملتهب شوند. این عوارض باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت، پوسیدگی دندان و بیماری لثه می شود.

بیش از ۴۰۰ دارو به ایجاد خشکی دهان معروف هستند. خشکی دهان همچنین یکی از عوارض جانبی برخی از داروهای شیمی درمانی است.

برخی از داروهایی که خشکی دهان را به عنوان عوارض جانبی ذکر می کنند عبارتند از:

• آنتی هیستامین ها
• ضد احتقان ها
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی
• آرام بخش ها
• داروهای بیماری پارکینسون
• داروهای بیماری آلزایمر
• اسپری های ریه
• برخی از داروهای فشار خون و قلب، از جمله مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، مسدود کننده های کانال کلسیم، مسدود کننده های بتا، داروهای آریتمی قلب، و دیورتیک ها
• داروهای تشنج
• ایزوترتینوئین که برای درمان آکنه استفاده می شود
• داروهای ضد اضطراب
• داروهای ضد تهوع و اسهال
• آنتی اسیدها
• داروهای مخدر ضد درد
• اسکوپولامین، که برای جلوگیری از حالت تهوع ناشی از حرکت استفاده می شود
• داروهای ضد اسپاسم

خشکی دهان می تواند یک مشکل آزار دهنده باشد. با این حال، بسیاری از اوقات، مزایای استفاده از دارو بر خطرات و ناراحتی ناشی از خشکی دهان برتری دارد.

در مورد خشکی دهان چه باید کرد: اگر خشکی دهان در نتیجه مصرف دارو شدید است، می توانید از پزشک خود بخواهید که داروی شما را با داروی دیگری تعویض کند. اگر توصیه نمی شود، در اینجا چند نکته برای کمک به کاهش علائم خشکی دهان وجود دارند:

• از پزشک یا دندانپزشک خود در مورد استفاده از یک محصول بزاق مصنوعی یا جایگزین های بزاق، مانند آنهایی که داخل دهان خود اسپری می کنید، سوال کنید زیرا ممکن است مؤثر باشند.
• در طول روز آب یا هر نوع نوشیدنی بدون قند دیگری را زیاد بنوشید.
• نوشیدنی های کافئین دار، الکل و تنباکو را کنار بگذارید یا مصرف آنها را کاهش دهید زیرا باعث خشکی دهان می شوند.
• هنگام غذا خوردن، آب یا نوشیدنی های بدون قند بنوشید تا بلع و جویدن راحت تر شوند.
• برای تقویت تولید بزاق آبنبات بمکید یا آدامس بدون قند بجوید.
• از غذاهای شور و تند که می توانند باعث درد در دهان خشک شوند خودداری کنید.
• در شب از مرطوب کننده هوا استفاده کند.

داروهایی که باعث عفونت قارچی می شوند.

برفک دهان که به عنوان عفونت قارچی دهان نیز شناخته می شود، توسط یک قارچ (کاندیدا یا کاندیدیازیس) ایجاد می شود و به صورت ضایعات سفید رنگ روی دهان و زبان ظاهر می شود. برخی از داروهای استنشاقی که برای آسم استفاده می شوند ممکن است منجر به بروز عفونت قارچی داخل دهان به نام دهانی شوند. مصرف آنتی بیوتیک ها، استروئیدها یا شیمی درمانی نیز می توانند باعث برفک دهان شود.

در مورد برفک دهان چه باید کرد: شستشوی دهان با آب بعد از استفاده از داروهای استنشاقی می تواند به جلوگیری از بروز این عارضه جانبی کمک کند. دندانپزشک شما ممکن است یک دهانشویه ضد قارچ یا قرص های پاستیل را برای درمان عفونت تجویز کند. اگر اینها جواب ندادند، می توان داروهای ضد قارچ قوی تری تجویز کرد.

داروهایی که باعث تورم لثه (رشد بیش از حد لثه) می شوند.

برخی از داروها می توانند باعث ایجاد بافت لثه شوند، وضعیتی که “رشد بیش از حد لثه” نامیده می شود. بافت لثه آنقدر متورم می شود که شروع به رشد روی دندان ها می کند. رشد بیش از حد لثه خطر ابتلا به بیماری پریودنتال را افزایش می دهد. بافت متورم لثه یک محیط مساعد برای باکتری ها ایجاد می کند که می تواند به ساختارهای اطراف دندان ها آسیب برساند.

داروهایی که می توانند باعث تورم و رشد بیش از حد لثه ها شوند عبارتند از:

• داروهای ضد تشنج، مانند داروهای صرع (فنی توئین)
• سیکلوسپورین، یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی است که اغلب برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می شود.
• داروهای بیماری های فشار خون و قلبی به نام مسدود کننده های کانال کلسیم، که شامل آملودیپین، دیلتیازم، نیفدیپین و وراپامیل است.

مردان بیشتر احتمال دارد که به این عارضه جانبی مبتلا شوند. داشتن پلاک دندانی موجود نیز خطر شما را افزایش می دهد.

در مورد بزرگ شدن لثه ها چه باید کرد: رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه مکرر به دندانپزشک (شاید هر سه ماه یک مرتبه) می تواند به کاهش احتمال ابتلا به این بیماری کمک کند. در حین مصرف این داروها، هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن باید مراقب باشید. از دندانپزشک خود بخواهید دستورالعمل های خاص مراقبت از دندان ها را ارائه دهد.

داروهایی که باعث التهاب پوشش داخلی دهان (موکوزیت) می شوند.

موکوزیت التهاب بافت مرطوب پوشاننده داخل دهان و دستگاه گوارش است. این بافت غشاء مخاطی نامیده می شود. موکوزیت عارضه جانبی شایع شیمی درمانی است. پزشکان فکر می کنند که داروهای خاص شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و ۵- فلوئورواوراسیل، باعث ایجاد الگوی پیچیده ای از تغییرات بیولوژیکی می شود که به سلول های سازنده غشاء های مخاطی آسیب می رسانند. موکوزیت باعث تورم دردناک دهان و زبان می شود و می تواند منجر به خونریزی، درد و زخم های دهان شود. این وضعیت می تواند باعث شود غذا خوردن دشوار شود.

در صورت مصرف الکل، مصرف دخانیات، عدم مراقبت از دندان ها و لثه ها، کم آبی بدن یا ابتلا به دیابت، HIV یا بیماری کلیوی، احتمال ابتلا به موکوزیت پس از مصرف داروهای شیمی درمانی بیشتر است.

داروهای شیمی درمانی که می توانند باعث موکوزیت شوند عبارتند از:

• آلمتوزوماب (کمپات)
• آسپاراژیناز (السپار)
• بلئومایسین (بلنوکسان)
• بوسولفان (بوسولفکس، میلران)
• کپسیتابین (زلودا)
• کربوپلاتین (پاراپلاتین)
• سیکلوفسفامید (سیتوکسان)
• سیتارابین (سیتوسار- یو)
• دانوروبیسین (سروبیدین)
• دوستاکسل (تاکسوترت)
• دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
• اپی روبیسین (النسه)
• اتوپوزید (وپزید)
• فلوراوراسیل (۵- اف یو)
• جمسیتابین (جمزار)
• هیدروکسی اوره (هیدریا)
• ایداروبیسین (ایدامایسین)
• اینترلوکین ۲ (پرولوکین)
• ایرینوتسکان (کمپتوزار)
• لوموستین (سینیو)
• مکلورتامین (موستارژن)
• ملفالان (آلکران)
• متوترکسات (روماترکس)
• میتومایسین (موتامایسین)
• میتوکسانترون (نووانترون)
• اگزالی پلاتین (الوکساتین)
• پاکلیتاکسل (تاکسول)
• پمترکسد (آلیمتا)
• پنتواستاتین (نیپنت)
• پروکاربازین (ماتولان)
• تیوتپا (تیوپلکس)
• توپوتکان (هیکامتین)
• تراستوزوماب (هرسپتین)
• ترتینوئین (وزانوئید)
• وین بلاستین (ولبان)
• وین کریستین (آنکووین)

داروهایی که می توانند باعث ایجاد زخم های دهان شوند.

زخم دهان به یک زخم باز اطلاق می گردد که داخل دهان یا روی زبان ایجاد می شود. زخم های دهانی اغلب با “حفره ناشی از زخم” مقایسه می شوند زیرا حفره ای در وسط دارند. این حفره در واقع یک شکستگی در بافت مرطوب (غشاء مخاطی) است که دهان را پوشش می دهد. زخم های دهان را می توان آفت دهان نیز نامید.

داروهای شیمی درمانی که باعث موکوزیت می شوند می توانند باعث ایجاد زخم های دهان شوند. چنین داروهایی عبارتند از:

• آلمتوزوماب (کمپات)
• بلئومایسین (بلنوکسان)
• کپسیتابین (زلودا)
• ستوکسیماب (اربیتوکس)
• دوستاکسل (تاکسوترت)
• دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
• اپی روبیسین (النسه)
• ارلوتینیب (تارسیوا)
• فلوراوراسیل (۵- اف یو)
• متوترکسات (روماترکس)
• سونیتینیب (سوتنت)
• وین کریستین (آنکووین)

سایر داروهایی که با ایجاد زخم های دهان مرتبط هستند عبارتند از:

• آسپرین
• طلا که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود
• پنی سیلین
• فنی توئین
• سولفونامیدها
• استرپتومایسین
• داروهای فشار خون
• عوامل سرکوب کننده سیستم ایمنی
• داروهای ضد بارداری خوراکی
• داروهای خاص شیمی درمانی

در مورد واکنش های بافت نرم چه باید کرد: به دندانپزشک خود اطلاع دهید که کدام یک از این داروها را مصرف می کنید تا بتواند یک رژیم ویژه مراقبت از دندان را برای کاهش ناراحتی توصیه کند.

داروهایی که می توانند باعث ایجاد تغییرات در حس چشایی، از جمله طعم فلزی شوند.

گاهی اوقات، یک دارو می تواند حس چشایی شما را تغییر دهد. تغییر در توانایی بدن در حس کردن مزه ها، دیسگوسیا نامیده می شود. برخی از داروها به سادگی می توانند طعم چیزهایی را که می خورید را تغییر دهند یا طعم فلزی، شوری یا تلخی را در دهان ایجاد کنند. تغییرات حس چشایی بویژه در میان بیماران مسن که چندین دارو مصرف می کنند شایع است.

معمولاً تغییرات مزه موقتی هستند و با قطع مصرف دارو از بین می رود.

داروهای شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و دوکسوروبیسین، یکی از علل شایع تغییرات چشایی هستند.

بسیاری از داروهای دیگر با تغییرات حس چشایی مرتبط هستند. آنها عبارتند از:

داروهای آلرژی (آنتی هیستامین).

• کلرفنیرامین مالئات

آنتی بیوتیک ها

• آمپی سیلین
• بلئومایسین
• سفاماندول
• لووفلوکساسین (لواکین)
• لینکومایسین
• تتراسایکلین ها

ضد قارچ ها

• آمفوتریسین B
• گریزئوفولوین

مترونیدازول

داروهای ضد روان پریشی

• لیتیوم
• تری فلوپرازین

داروهای آسم

• بامیفیلین

بیس فسفونات ها

• اتیدرونات

داروهای فشار خون

• کاپتوپریل، یک مهارکننده ACE
• دیلتیازم، مسدود کننده کانال کلسیم
• انالاپریل، یک مهارکننده ACE

رقیق کننده های خون

• دی پیریدامول

داروهای کاهش دهنده کلسترول

• کلوفیبرات

کورتیکواستروئیدها (برای درمان التهاب استفاده می شوند)

• دگزامتازون (DMSO)
• هیدروکورتیزون

داروهای دیابت

• گلیپیزید

دیورتیک ها

• آمیلوراید
• اسید اتاکرینیک

داروهای گلوکوم

• استازولامید

داروهای نقرس

• آلوپورینول
• کلشی سین

داروهای قلب

• پچ نیتروگلیسیرین

داروهای کم خونی ناشی از فقر آهن

• سوربیتکس آهن (به صورت تزریق شده)

شل کننده های عضلانی

• باکلوفن
• کلرمزانون

داروهای بیماری پارکینسون

• لوودوپا

درمان آرتریت روماتوئید

• طلا

داروهای تشنج

• کاربامازپین
• فنی توئین

داروهای تیروئید

• کاربیمازول
• متیمازول

داروهای رد پیوند

• آزاتیوپرین

داروهای سل

• اتامبوتول

محصولات ترک سیگار

• چسب نیکوتین پوست

محرک ها

• آمفتامین

در مورد تغییرات حس چشایی چه باید کرد: اگر این عارضه غیرقابل تحمل است، از پزشک خود بپرسید که آیا داروی شما قابل تغییر است یا خیر.

داروهایی که می توانند باعث پوسیدگی دندان ها شوند.

استفاده طولانی مدت از داروهای شیرین شده می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. شکر یک ماده افزوده شده در بسیاری از انواع محصولات دارویی، بسیاری از قرص های جویدنی مانند ویتامین ها گرفته تا عوامل ضد قارچ، قطره های سرفه، آنتی اسیدها و داروهای به شکل شربت است. بسیاری از داروها، بویژه داروهایی که به کودکان داده می شوند، حاوی قند هستند. پس از استفاده از چنین محصولاتی، دهان خود را بشویید، یا از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا جایگزین بدون قند وجود دارد یا خیر.

در مورد قند موجود در داروها چه باید کرد:

• در صورت امکان، دارو را به شکل قرص مصرف کنید.
• داروها را هنگام غذا مصرف کنید.
• از مصرف دارو درست قبل از خواب خودداری کنید.
• مطمئن شوید که شما یا فرزندانتان پس از مصرف دارو با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک می زنید یا آدامس بدون قند می جوید.
• به دنبال مراقبت های منظم پیشگیرانه دندانپزشکی باشید.

داروهایی که می توانند باعث تغییر رنگ دندان ها و لثه ها شوند.

در دهه ۱۹۵۰، پزشکان دریافتند که استفاده از آنتی بیوتیک های تتراسایکلین در دوران بارداری منجر به قهوه ای شدن رنگ دندان در کودکان می شود. وقتی فردی تتراسایکلین مصرف می کند، مقداری از دارو در کلسیمی که بدن برای ساختن دندان استفاده می کند، رسوب می کند. هنگامی که دندان ها رشد می کنند، رنگ آنها زرد است و با قرار گرفتن در معرض نور خورشید به تدریج قهوه ای می شوند.

با این حال، اگر تتراسایکلین بعد از تشکیل همه دندان ها مصرف شود، باعث تغییر رنگ دندان نمی شود. تنها زمانی باعث تغییر رنگ دندان می شود که دارو را قبل از درآمدن دندان های شیری مصرف کنید.

امروزه تتراسایکلین و آنتی بیوتیک های مرتبط در دوران بارداری یا در کودکان خردسال (زیر ۸ سال) که دندان هایشان هنوز در حال شکل گیری است توصیه نمی شود.

اعتقاد بر این است که برخی از داروها روی مواد داخل یا روی دندان های موجود تأثیر می گذارند و باعث ایجاد لکه می شوند و برخی نیز می توانند باعث تغییر رنگ لثه ها شوند.

داروهای زیر می توانند باعث تغییر رنگ دندان ها به قهوه ای، زرد مایل به قهوه ای یا خاکستری شوند:

• آموکسی سیلین کلاولانات (Augmentin)، آنتی بیوتیکی است که برای درمان تعدادی از عفونت های باکتریایی استفاده می شود.
• کلرهگزیدین، نوعی ضد عفونی کننده/ دهانشویه ای که برای درمان بیماری های لثه استفاده می شود
• داکسی سایکلین، یک آنتی بیوتیک مرتبط با تتراسایکلین که اغلب برای درمان آکنه استفاده می شود.
• تتراسایکلین، آنتی بیوتیکی است که برای درمان آکنه و برخی عفونت های تنفسی استفاده می شود.

فلوراید بیش از حد (که در برخی ویتامین های جویدنی، خمیردندان ها و دهانشویه ها وجود دارد) می تواند منجر به ایجاد رگه های سفید روی مینای دندان ها یا تغییر رنگ قهوه ای مایل به سفید شود. در موارد شدید، فلوراید اضافی (به نام فلوئوروزیس) می تواند منجر به ایجاد لکه های دائمی قهوه ای رنگ روی دندان ها شود.

داروهای زیر ممکن است باعث ایجاد رنگ مایل به سبز یا خاکستری مایل به سبز- آبی شوند:

• سیپروفلوکساسین (سیپرو)، یک آنتی بیوتیک معروف به کینولون
• مینوسیکلین، یک آنتی بیوتیک مرتبط با تتراسایکلین

نمک های آهن که از طریق دهان مصرف می شوند می توانند منجر به سیاه شدن دندان ها شوند.

در مورد تغییر رنگ لثه ها یا دندان ها چه باید کرد: اگر دارویی باعث تغییر رنگ دندان های شما شده است، از دندانپزشک خود در مورد روش های سفید کردن دندان بپرسید که ممکن است به شما کمک کنند. این روش ها غالباً یا شامل سفید کردن داخلی یا بیرونی خود دندان ها هستند، یا راهکارهایی مانند ونیر و کامپوزیت که سطح دندان ها را پنهان می کنند.

داروهایی که می توانند باعث خونریزی غیرطبیعی شوند.

آسپرین و داروهای ضد انعقاد که به عنوان رقیق کننده خون نیز شناخته می شوند، توانایی لخته شدن خون را کاهش می دهند. در حالی که آنها برای جلوگیری از حملات قلبی و سکته مفید هستند، می توانند باعث خونریزی لثه ها، بخصوص در حین جراحی دهان شوند.

در مورد خونریزی غیرطبیعی دهان چه باید کرد: حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید که این داروها را مصرف می کنید تا اقدامات احتیاطی برای به حداقل رساندن خونریزی را انجام دهد. همچنین هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن حتماً از مسواک نرم و حرکات ملایم برای کاهش خونریزی استفاده کنید.

داروهایی که می توانند باعث تحلیل استخوان شوند.

استفاده از کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون، و داروهای ضد صرع، می تواند منجر به از بین رفتن استخوانی شود که از دندان شما حمایت می کند. گاهی اوقات بیس فسفونات ها، داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می شوند، می توانند باعث یک بیماری نادر به نام استئونکروز استخوان فک شوند که منجر به تخریب استخوان فک می شود. علائم شامل درد و تورم لثه یا فک، لق شدن دندان ها، بی حسی فک، احساس سنگینی در فک، مایع در لثه و فک و در معرض دید قرار گرفتن استخوان است.

در مورد پوکی استخوان چه باید کرد: اگر داروی پوکی استخوان مصرف می کنید حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید. دندانپزشک شما ممکن است یک آنتی بیوتیک یا داروی ضد التهاب غیر استروئیدی را برای کاهش از دست رفتن استخوان شما تجویز کند.

داروهای تغییر دهنده رفتار و سلامت دهان

داروهای تغییر دهنده رفتار، مانند داروهای روانگردان، می توانند باعث بی حالی، خستگی یا اختلال حافظه شوند. اگر هر یک از این نوع داروها را مصرف می کنید، اقداماتی را انجام دهید تا به شما کمک کند مرتباً مسواک بزنید و نخ دندان بکشید- چه به معنای تنظیم زنگ هشدار، گذاشتن یادداشت برای خود یا روش های یادآوری دیگری باشد.

هرگز بدون مشورت با پزشک خود مصرف داروهای روانگردان را قطع نکنید. اگر دارویی عوارض جانبی آزار دهنده برای سلامت دهان و دندان های شما ایجاد می کند، به پزشک خود اطلاع دهید. در بسیاری از موارد، ممکن است بتوانید نوع متفاوتی از دارو را مصرف کنید یا تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید که عوارض جانبی را به حداقل برساند، و مانند همیشه، با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، معاینات منظم دندانپزشکی و درمان هر گونه مشکلی که پیش می آیند، از دهان خود مراقبت کنید.