جراحی ریشه دندان با میکروسکوپ دندانپزشکی

از گذشته تاکنون، بعد از شکست درمان ریشه ی دندان (عصب کشی) و درمان اندودنتیک، جراحی اندودنتیک یا آپیکال به عنوان آخرین راه برای نجات دندان ها تلقی می شده است. این روش یکی از تکنیک های بالینی است که توسط جراح دهان و دندان و متخصص درمان ریشه انجام می شود.

اپیکواکتومی یا جراحی ریشه ی دندان چیست؟

قطع نوک ریشه ی دندان اپیکواکتومی نامیده می شود. طی این فرایند، متخصص درمان ریشه بافت لثه ی پیرامون انتهای ریشه ی دندان را باز می کند، تا استخوان زیرین را بررسی نماید و بافت های ملتهب یا عفونی را بردارد.

ممکن است مقدار اندکی مواد پر کننده ی دندان روی آن قرار داده شود تا انتهای کانال ریشه ی دندان سیل شود، سپس با چند بخیه، بافت لثه مجدداً در جای خود قرار می گیرد تا به درستی جوش بخورد و بهبود یابد. پس از یک دوره ی زمانی چند ماهه، استخوان در اطراف انتهای ریشه ی دندان بهبود می یابد.

چرا ممکن است جراحی ریشه ی دندان نیاز باشد؟

برای درک جراحی اندودنتیک یا جراحی ریشه ی دندان، بهتر است به فرایند غیر جراحی آن یا همان درمان ریشه (عصب کشی) بپردازیم. عصب کشی زمانی ضرورت پیدا می کند که بافت های نرم درون دندان یا پالپ دندان ملتهب و عفونی می شوند. این اتفاق می تواند در نتیجه ی پوسیدگی عمیق، درمان های مکرر دندان، یا هر گونه آسیب و صدمه رخ دهد. در درمان ریشه، پس از ایجاد حفره از روی سطح جونده ی دندان، پالپ آسیب دیده برداشته می شود، داخل دندان پاکسازی و ضد عفونی می شود و پس از آن، حفره با استفاده از مواد مخصوص پر خواهد شد.

در برخی موارد، درمان (غیر جراحی) ریشه ی دندان به تنهایی قادر به نجات دندان نخواهد بود. در چنین مواردی، جراحی ریشه ی دندان پیشنهاد می شود.

• ممکن است جراحی برای تشخیص استفاده شود. در صورتی که علائم تداوم داشته باشند، در حالی که در تصاویر رادیولوژی هیچ مشکلی مشاهده نشود. ممکن است درون دندان ترک یا کانال بسیار ریزی وجود داشته باشد که طی درمان غیر جراحی پنهان مانده اند. در چنین مواردی، جراحی اندودنتیک به متخصص درمان ریشه اجازه می دهد کل ریشه ی دندان را بررسی کند و پس از یافتن مشکل، آن را درمان کند.
• گاهی اوقات رسوب کلسیم (کلسیفیه شدن کانال ریشه ی دندان) باعث باریک شدن کانال ریشه ی دندان می شود و ابزار های مورد استفاده در درمان ریشه به روش غیر جراحی به انتهای ریشه ی دندان نمی رسند. در این صورت، متخصص درمان ریشه با روش جراحی ریشه ی کانال باقی مانده را پاکسازی و سیل خواهد کرد.
• گاهی اوقات، پس از درمان ریشه به روش غیر جراحی ممکن است بخش انتهایی آن مجدداً عفونی شود. در این صورت، به جای تخلیه ی مواد پر کننده ی دندان و درمان مجدد ریشه، می توان از جراحی اندودنتیک استفاده کرد.

اندودنتیک میکروسرجری (جراحی ریشه دندان با استفاده از میکروسکوپ دندانپزشکی)

از نظر متخصصین درمان ریشه، جراحی آپیکال یا اندودنتیک اکنون اندودنتیک میکروسرجری است، پیشرفته ترین روش موجود برای این فرایند. مشخصه ی ویژه ی اندودنتیک میکروسرجری بزرگنمایی زیاد، آماده سازی التراسونیک انتهای ریشه و مواد پر کننده ی انتهای ریشه ی سازگار با بدن است، که برای نخستین مرتبه در دهه ی ۱۹۹۰ معرفی شد و طی دهه ی اخیر گسترش زیادی پیدا کرد.

هدف اصلی اندودنتیک میکروسرجری حذف میکروب ها و پیشگیری از نفوذ میکروب به بافت های پیرامون ریشه ی کوچک دندان از راه سیستم کانال ریشه ی آن است، که از طریق درمان پریودنتیت آپیکال موجود انجام می شود. در تکنیک های سنتی، اندودنتیک میکروسرجری با جراحی استئوتومی (برش بخش بزرگی از نوک ریشه ی دندان پس از آماده سازی حفره ی دندان با استفاده از مته ی دندانپزشکی در زاویه ی درست) یا تنها با برش آپیکال انجام می شد و با آمالگام نقره پر می شد. با این حال، این رویکرد قدیمی هنوز هم کاربرد دارد و میزان موفقیت آن ۵۹% است، که نشان دهنده ی جنبه های منفی این فرایند است.

در مقایسه، در اندودنتیک میکروسرجری از یک میکروسکوپ جراحی استفاده می شود که قدرت بزرگنمایی بالایی دارد و امکان وضوح محل جراحی را فراهم می آورد. در این روش، از طریق برش و برداشت بخشی از بافت و نیز استئومی کوچکتر، در مقایسه با فرایند سنتی، بدون آسیب به دندان می توان به ریشه ی آن دسترسی پیدا کرد. برای کاهش خونریزی حین جراحی، پیش از جراحی و نیز در حین آن محلول های بی حس کننده ی موضعی با اپی نفرین ۱:۵۰،۰۰۰ تزریق می شوند و از گلوله های پنبه ی آغشته به اپی نفرین و نیز سولفات آهن استفاده می شود. برای معاینه، برداشت بافت و نیز پر کردن انتهای ریشه می توان از ریز ابزارها (Microinstruments) استفاده کرد. در روش میکروسرجری، می توان ریشه ها را در زاویه ای کم عمق به صورت مورب برش داد، که تقریباً عمود بر محور طولی دندان است، که موجب می شود بخش کمتری از ساختار دندان از بین برود و تعداد کمتری از توبول های دندان بدون پوشش باقی بمانند. برای معاینه و بررسی دندان با بزرگنمایی بالا (x 25 – ۲۰) با استفاده از میکروسکوپ دندانپزشکی، سطح برش خورده ی ریشه با استفاده از یک رنگ ارگانیک (طبیعی) رنگی می شود تا برش کامل و نیز جزئیات آناتومی از قبیل نفوذ از راه مواد پر کننده ی دندان، انسداد یا کلسیفیه شدگی، کانال های دیده نشده یا کانال های فرعی، مجراهای باریک، پرفوراسیون یا سوراخ شدگی ها، ترک ها و شکستگی های ریز با دقت مشاهده شوند. سپس برای آماده سازی حفره ی انتهای ریشه از نوک پروب التراسونیک استفاده می شود، که مجدداً پس از معاینه با استفاده از مواد پر کننده ی انتهای ریشه ی دندان، از قبیل مواد ترمیم موقت (IRM)، Super EBA، یا سمان های کلسیم سیلیکات مانند mineral trioxide aggregate  (MTA) پر می شود. در نتیجه ی تکنیک های میکروسرجری، بیماران  آسیب کمتری را تجربه خواهند کرد و دوره ی بهبود آنها پس از جراحی بسیار کوتاه خواهد بود.

درمان ریشهچرا جراحی اندودنتیک ضروری است؟

از آنجا که کاشت ایمپلنت های دندانی بسیار پیچیده است، کاملاً مشخص است و ثابت شده است که دندان های طبیعی، حتی اگر مشکلات لثه داشته باشند و تحت درمان ریشه قرار گرفته باشند، خیلی بهتر از ایمپلنت های دندانی هستند. امروزه به جای کشیدن دندان های طبیعی و قرار دادن جایگزین برای آنها، تأکید می شود این دندان ها حفظ شوند و از آنها به عنوان تکیه گاه استفاده شود. امروزه دندانپزشک ها تمام تلاش خود را می کنند تا دندان های طبیعی بیماران را حفظ کنند، و تجهیزات و تکنیک های مدرن اندودونتیک در اختیار متخصص های درمان ریشه قرار دارد تا به این هدف دست یابند.