آیا حساسیت به ایمپلنت های تیتانیومی واقعیت دارد؟

حساسیت به تیتانیوم بسیار نادر است. در حقیقت، این اتفاق تنها تقریباً در ۶/۰% همه افراد رخ می دهد. برای بیمارانی که آلرژی شناخته شده یا مشکوک به تیتانیوم دارند، این اتفاق می‌تواند با دریافت ایمپلنت های دندانی برای جایگزینی دندان های از دست رفته، چالش هایی بوجود بیاود. خوشبختانه، جایگزین هایی برای ایمپلنت های سنتی تیتانیومی، برای این هدف خاص، ابداع شده اند. در این مقاله به بررسی عوامل مختلف مرتبط با آلرژی به فلزات، ارزیابی ارتباط آلرژی به فلز و ایمپلنت های دندانی، و بررسی راه حل های جایگزین می پردازیم.

ایمپلنت های دندانی تیتانیومی

ایمپلنت های دندانی راه حلی فوق العاده برای جایگزینی دندان های از دست رفته هستند. آنها عملکرد و ظاهری کاملاً شبیه به دندان های طبیعی دارند و تقریباً غیر قابل تشخیص هستند. ایمپلنت ها با استفاده از یک پست تیتانیوم پیچ- مانند برای جایگزینی ریشه دندان های از دست رفته، علاوه بر جایگزینی قسمت قابل مشاهده دندان که در بالای لثه وجود دارد، عمل می کنند.

تیتانیوم این توانایی منحصر به فرد را دارد که به طور مؤثر و دائمی با استخوان طبیعی در بدن انسان جوش بخورد. در نتیجه این اتفاق، متداول ترین ماده ای است که برای ایمپلنت های دندانی استفاده می شود. این خاصیت تیتانیوم در ابتدا در دهه ۱۹۵۰ کشف شد. تنها ده سال بعد، از آن برای ساخت ایمپلنت دندانی استفاده شد. این فلز به طور گسترده توسط FDA (سازمان غذا و دارو) به عنوان یک ماده بی خطر با درجه پزشکی، مورد آزمایش و تأیید قرار گرفته است، از جمله استفاده از آن در ایمپلنت های دندانی. این ماده سازگار با بدن انسان است و بعلاوه عموماً درجایگزین های ارتوپدی مفصل زانو و مفصل ران استفاده می شود. ایمپلنت های دندانی عموماً از تیتانیوم خالص یا آلیاژ تیتانیوم ساخته می شوند.

در طول روند بهبود طبیعی، ایمپلنت های تیتانیومی از طریق فرآیندی به نام اسئواینتگریشن osseointegration  به صورت دائمی با استخوان جوش می خورند. هنگامی که بیماران بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت می کنند و از ایمپلنت مراقبت می کنند، نرخ موفقیت آنها فوق العاده بالا و بیشتر از ۹۵ درصد خواهد بود و عملکردی شبیه دندان های طبیعی خواهند داشت. تیتانیوم به دلیل نرخ موفقیت بالا، پذیرش در بدن و طول عمر بالای آن، ماده ارجح برای ایمپلنت های دندانی است.

متأسفانه، این اتفاق می تواند برای بیمارانی که به ایمپلنت های دندانی به عنوان راه حلی برای جایگزینی دندان ها علاقمند هستند، مشکلاتی ایجاد کند. گزارش شده است که ۱۳ درصد از افراد جامعه به نیکل، کبالت یا کروم حساس هستند. این سه فلز شایع ترین نوع حساسیت به فلز را ایجاد می کنند. هنگامی که التهاب مزمن وجود دارد یا بثورات جلدی در اطراف محل ایمپلنت ظاهر می شوند، اغلب حاکی از این است که آلرژی وجود دارد. گرچه این امکان وجود دارد، مواد مورد استفاده برای فرایندهای دندانپزشکی شانس کمی برای شکست یا عوارض جانبی منفی دارند.

برای بیمارانی که قبل از دریافت ایمپلنت های دندانی نگران احتمال آلرژی به فلز هستند، یک پزشک یا متخصص آلرژی می‌تواند یک آزمایش پوستی انجام دهد. این می تواند به کاهش نگرانی ها کمک کند و به حصول اطمینان از موفقیت فرایند کاشت ایمپلنت کمک می کند.

علائم و تست های آلرژی به تیتانیوم

آلرژی به عنوان واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به یک ماده خاص تعریف می شود. در برخی موارد، واکنش آلرژیک صرفاً بثورات جلدی جزئی است، اما در برخی موارد دیگر می تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد و باعث از کار افتادن سیستم های اندام بدن شود. متأسفانه، این امکان وجود دارد که بیماران تقریباً به هر چیزی، از جمله فلزات، حساسیت داشته باشند.

در بیشتر موارد، حساسیت به فلزات مختص انواع خاصی از فلزات است. به عنوان مثال، تقریباً ۱۷٪ از زنان و ۳٪ از مردان گزارش شده است که به نیکل حساسیت دارند. دیگر انواع فلزات که مردم عموماً به آنها حساسیت دارند عبارتند از کبالت و کروم، با این حال این نوع آلرژی ها کمتر شایع هستند. واکنش های آلرژیک به فلزات معمولاً در نتیجه تماس خارجی مانند جواهرات رخ می دهند. این آلرژی ها اغلب منجر به بثورات جلدی یا سایر ناهنجاری های پوستی می شوند. آلرژی که به فلز استفاده شده در قسمت تعویض بدن اتفاق می افتد می تواند منجر به پس زده شدن آن از سوی بدن شود.

در طول تاریخ دندانپزشکی، فلزات مختلف نقش مهمی در مراقبت های دندانی ایفا کرده اند. به طور خاص، آمالگام دندانی معمولاً برای پرکردن دندان ها استفاده می شود. آمالگام دندانی ترکیبی از فلزات گرانبها مانند طلا یا نقره و ترکیب با فلزات دیگر مانند مس، قلع و مقادیر بسیار اندکی جیوه است. آمالگام دندانی سال ها است که با موفقیت و بدون خطر استفاده شده است، با این حال، موارد نادری از واکنش های آلرژیک گزارش شده اند.

در برخی موارد، بیماران از  آلرژیخود به تیتانیوم مطمئن نیستند یا بی اطلاع هستند. علائم شایع مرتبط با آلرژی تیتانیوم مختص ایمپلنت دندان شامل کهیر و برجستگی داخل دهان، لکه های خشک داخل دهان، التهاب لثه اطراف ایمپلنت و زخم یا تورم است.

آزمایشی به نام MELISA می تواند برای تشخیص وجود حساسیت به تیتانیوم استفاده شود. آزمایش MELISA یک آزمایش خون است که گلبول های سفید خون را مجزا می کند، آنها را در معرض تیتانیوم قرار می دهد و پاسخ سیستم ایمنی را اندازه گیری می کند. این تست بسیار دقیق تر از تست پوستی سنتی است و روش توصیه شده برای تست آلرژی تیتانیوم قبل از فرایند کاشت ایمپلنت است.

حساسیت بیش از حد

قرار گرفتن مکرر در معرض عوامل حساسیت زا موجب بالا رفتن احتمال واکنش حساسیتی زیاد می شود. مثلاً در بیماران دندانپزشکی که روکش هایی از جنس آلیاژ پالادیوم دارند، احتمال بروز حساسیت زیاد به این مواد بیشتر است.

تیتانیوم، مانند پالادیوم، یکی از مواد تشکیل دهنده بسیاری از لوازم منزل مانند جواهرات، تجهیزات ورزشی، مبلمان، و اتومبیل است. این ماده به شکل دی اکسید تیتانیوم در نور خورشید، خمیر دندان، و لوازم آرایشی، در مواردی موجود است که از آن برای تولید رنگ سفید در این محصولات استفاده می شود. همه افراد پیوسته در معرض مواد تیتانیوم یا مشتقات آن از منابع خارجی هستند، با این نتیجه که بدن انسان عموماً سطح تیتانیوم ppm50 را دارد.

وقتی ایمپلنت دندانی کاشته می شود، بدن بیشتر از حد معمول در معرض منبع داخلی ایمپلنت قرار می گیرد. در مطالعاتی که به بررسی میزان تیتانیوم موجود در بافت بدن افرادی پرداخته است که ایمپلنت دندانی کاشته اند مشخص شده است میزان این تیتانیوم ppm100-300 است. علت این امر مشخص نیست. با این حال، تعدادی از مؤلفان بر این باورند که مقدار اندکی ساییدگی ایملپنت های دندانی موجب آزاد شدن یون های تیتانیوم می شود، که ممکن است با مولکول های بدن مانند پروتئین ها ترکیب شوند و غلظت آنها در بافت های اطراف ایمپلنت افزایش پیدا کند. در برخی بیماران، این ترکیبات پروتئین- فلز می توانند ایمن زا (مصون کننده) باشند، و باعث بالا رفتن واکنش های حساسیتی شوند.

بالا بودن میزان حساسیت می تواند موجب بروز واکنش ایمنی شود که موجب آسیب زدن به بافت های میزبان شود. چهار نوع متفاوت حساسیت وجود دارد: حساسیت نوع ۱-۳ در نتیجه آنتی بادی بروز می یابند و واکنش فوری است که می تواند ظرف چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض آنتی ژن بروز پیدا کند. حساسیت نوع ۴ یا حساسیت با تأخیر، شامل آسیب به بافت می شود که ناشی از واکنش ایمنی سلولی است. کاملاً مشخص است که واکنش های با تأخیر با وجود لنفوسیت هایی بروز پیدا می کنند که دچار حساسیت شده اند و در واکنش به آنتی ژن، آنزیم های پروتئولیتیک آزاد می کنند. واکنش التهابی که بوجود می آید، به آرامی صورت می گیرد و ظرف مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت به اوج خود می رسد.

درماتیت تماسی ناشی از حساسیت با تأخیر، در نتیجه مواد شیمیایی مختلفی مانند فلزات می تواند اتفاق بیفتد. کاملاً ثابت شده است که وقتی ترکیبات پروتئین- فلز، یا نئوآنتی ژن ها توسط سلول های آنتی ژن لانگرهانس به غدد لنفاوی برده می شوند، فرد دچار حساسیت می شود.

علائم پس زده شدن تیتانیوم از سوی بدن

پس از دریافت ایمپلنت های تیتانیومی، درصد بسیار اندکی از بیماران ممکن است مشکلاتی را تجربه کنند. در مطالعه ای که در مجله بین المللی دندانپزشکی ایمپلنت منتشر شده آمده است که گرچه به طور کلی تیتانیوم کمتر از دیگر فلزات موجب بروز واکنش های آلرژیک می شود، اما برخی بیماران علائم پس زده شدن تیتانیوم پس از کاشت آن را گزارش داده اند.

در این مقاله امده است که علائم همراه با آلرژی و حساسیت به تیتانیوم عبارتند از:

• کهیر- شرایطی که منجر به بروز برجستگی های قرمز روی سطح پوست یا لثه می شوند.
• اگزما، یا لکه های خشک و خارش دار پوست یا بافت لثه.
• بثورات جلدی (اریتیم)، که موجب قرمز شدن بافت های اطراف ایمپلنت می شوند.
• تورم یا درد در محل ایمپلنت.
• تحلیل استخوان.

قرار گرفتن در معرض تیتانیوم می تواند منجر به بروز “سندرم ناخن زرد” نیز شود، که شرایط نادری است که باعث زرد شدن ناخن ها می شود و سیستم های تنفسی و لنفاوی را تحت تأثیر قرار می دهد. علاوه بر این، ایمپلنت های دندانی را می توان به خود ایمنی و دیگر شرایط سلامت سیستمیک بدن، مانند دیابت یا بیماری کرون Crohn’s disease (التهاب ناحیه ای از روده) ربط داد. به همین دلیل، مهم است راجع به طرح های ایمپلنت خود با دندانپزشک خود صحبت کنید، زیرا وی قبل از ارائه توصیه های درمانی، نگاه دقیقی به سابقه سلامت شما خواهد داشت.

تشخیص حساسیت به تیتانیوم

نخستین گام برای تشخیص حساسیت یا آلرژی به تیتانیوم، انجام بررسی های جامع توسط متخصصان آموزش دیده است. متخصصان پزشکی و دندانپزشکی تست های تشخیصی مانند تست پچ patch test یا گرفتن نمونه خون دارند که از آنها برای بررسی حساسیت به تیتانیوم استفاده می شود. علاوه بر این، آنها از تست ملیسا MELISA test استفاده می کنند که یکی از روش های مؤثر در تعیین میزان حساسیت به تیتانیوم و دیگر فلزات است. بسته به نتایج این تست ها، متخصص دندانی یا پزشک شما می تواند برداشتن ایمپلنت را برای بهبود علائم پیشنهاد دهد.

سایر متخصصان پیشنهاد می دهند، قبل از کاشت ایمپلنت، خطر پس زده شدن تیتانیوم از سوی بدن باید مورد بررسی قرار بگیرد. خوشبختانه، موادی هستند که می توانند به عنوان جایگزین برای ساخت ایمپلنت های دندانی استفاده شوند و برای افرادی که به تیتانیوم حساسیت دارند در دسترس هستند. تصمیم گیری برای انتخاب نوع ماده ای که برای ساخت ایمپلنت استفاده می شود باید قبل از کاشت ایمپلنت انجام شود.

ایمپلنت زیرکونیا: جایگزین فاقد فلز ایمپلنت های فلزی

ایمپلنت زیرکونیا را می توان برای بیمارانی استفاده کرد که حساسیت شناخته شده ای به تیتانیوم دارند و خواهان راه حلی برای دندان های از دست رفته خود هستند. ایمپلنت های زیرکونیا نخستین بار در سال ۱۹۸۷ ساخته شدند و اکنون استفاده از آنها به تأیید (سازمان غذا و دارو) FDA رسیده است. این ماده سرامیک غیر فلزی و گزینه عالی برای بیماران مبتلا به آلرژی شناخته شده به فلزات است.

برخی از مزایای اصلی مرتبط با ایمپلنت های زیرکونیا شامل موارد زیر می باشند:

• جذاب هستند و از مواد سفید طبیعی ساخته شده اند.
• در برابر فرسایش مقاوم هستند.
• بهداشتی هستند، در برابر تجمع پلاک مقاوم هستند.
• خنثی، و برای واکنش آلرژیک کم خطر هستند.
• محکم و بادوام هستند.

بریج های دندانی

گرچه بسیار نادر است، اما ممکن است بیماران به زیرکونیا و تیتانیوم حساسیت داشته باشند. اگر هر دو آلرژی وجود داشته باشند یا بیمار بخواهد گزینه های دیگری را دنبال کند، بریج دندان گزینه ای فوق العاده برای بازیابی دندان های از دست رفته است. بریج ها با استفاده از دو روکش برای حمایت از یک یا چند دندان مصنوعی کار می کنند. بریج شکاف دندان های از دست رفته را پر می کند. از آنجا که آنها نیازی به کاشت ایمپلنت تیتانیومی یا زیرکونیوم داخل بافت لثه ندارند، باعث بروز واکنش های آلرژیک نمی شوند. آنها برای بسیاری از موارد استفاده شده اند و یک روش ماندگار و طبیعی برای احیاء لبخند هستند.

بیماران مبتلا به آلرژی به فلز اغلب کنجکاو هستند که آیا هنوز می توانند گزینه ای مناسب برای دریافت ایمپلنت های دندانی باشند. خوشبختانه، حتی بیمارانی که به فلز حساسیت دارند، هنوز هم می توانند ایمپلنت های دندانی را دریافت کنند.

بیمارانی که نگران آلرژی احتمالی به تیتانیوم یا سایر فلزات هستند، باید قبل از دریافت ایمپلنت، برای مشخص نمودن اینکه آیا واکنشی وجود دارد یا خیر، باید آزمایش شوند. در بیشتر موارد، بیماران به تیتانیوم حساسیت ندارند و می‌توانند فرایند کاشت ایمپلنت دندانی را انجام دهند. با دندانپزشک خود تماس بگیرید تا در مورد فرایند کاشت ایمپلنت صحبت کنید و مشخص نماید آیا ممکن است آزمایش آلرژی به فلز برای شما مفید باشد یا خیر.