درمان ریشه (عصب کشی) که روی دندان انجام می‌شود خوشبختانه به اندازه‌ی یک عمر دوام دارد، با این حال مشکلات و دشواری‌هایی نیز ممکن است بروز یابد که ممکن است منجر به شکست درمان ریشه شوند.

علائم و نشانه‌های شکست درمان ریشه

بسیاری از علائم و نشانه‌های شکست درمان ریشه شبیه علائم دندان اصلی هستند که نیاز به درمان دارد و عبارتند از:

حساسیت به فشار

این گونه حساسیت‌ها می‌تواند شامل درد آشکار و بدون محرک، احساس ناراحتی حین بستن یا قرار دادن دندان‌ها روی یکدیگر، ضربه به دندان (حساسیت به فشار)، یا اعمال فشار از اطراف به دندان (فشردن، ضربه زدن) باشد. به طور کلی، حساسیت یکی از علائم و نشانه‌های التهاب در بافت‌های اطراف ریشه‌ی دندان است که در نتیجه‌ی وجود عفونت در پی عدم درمان موفق دندان بوجود می‌آید.

تورم

ممکن است تورم (و همراه با آن درد) تا حدی وجود داشته باشد، که میزان آن به اندازه‌ی میزان تجمع چرک حاصل از عفونت می‌باشد. در برخی موارد، می‌توان منفذی ایجاد نمود تا از طریق آن چرک را تخلیه نمود، بنابراین میزان تورم به حداقل میزان ممکن خود می‌رسد. این نوع جراحت ( که به آن تحت عنوان “مجرای فیستول یا آبسه” اشاره می‌شود) عموما به شکل یک جوش مقاوم در لثه مشاهده می‌شود که در منطقه‌ی نوک ریشه‌ی دندان واقع شده است. ممکن است در اثر خروج چرک، مزه یا بوی بدی در دهان حس ‌شود. بعلاوه، بافت اطراف ورودی جراحت ممکن است دردناک باشد. با این حال، در مواردی که این علائم و نشانه‌ها مشاهده نمی‌شوند، ممکن است مجرا سالها باقی بماند.

حساسیت به دما

این نشانه مانند دیگر علائم از قبیل درد و تورم، از جمله مشخصه‌های شکست درمان ارتودنسی نیست. اما بروز آن بعید نیست. حساسیت به دما، اغلب در مواردی مشاهده می‌شود که یکی از کانال‌های ریشه طی درمان ریشه نادیده گرفته شده باشد در نتیجه، درمان نشده باقی بماند و پس از مدتی عفونی شده و نسبت به تغییر دما واکنش نشان دهد.

مشخصه‌های علائم شکست درمان ریشه

شدت علائمی که فرد تجربه خواهد کرد گاهی به اوج و گاهی به کمترین میزان خود می‌رسد، که اساسا به سطح فعالیت عفونت منشاء آن بستگی دارد. مدت زمان آن نیز می‌تواند متغیر باشد، ممکن است پیوسته، منقطع، یا حتی برای مدت زمان طولانی (هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها) به طور کامل از بین برود. در رابطه با حساسیت به دما و درد به عنوان یکی از راه‌های تشخیص، دندانپزشک باید بررسی کند پس از برداشتن عامل محرک، هر یک چقدر طول می‌کشد تا از بین بروند.

وجود علائم و نشانه‌ها همواره نشانگر شکست درمان ریشه نیست

علیرغم همه‌ی نکات ذکر شده باید اشاره کرد علائمی که مشاهده می‌کنید همیشه در پی شکست درمان ریشه رخ نمی‌دهند و ممکن است منشاء دیگری داشته باشند:

بازگشت درد

عصبی که در خدمت یک دندان است به دندان‌ها و ساختارهای آناتومیک دیگر نیز خدمات رسانی می‌کند. این امکان وجود دارد که مشکل دندانی یا پزشکی در امتداد عصب در جای دیگر موجب حساسیت شده است به گونه‌ای که فرد حس می‌کند منشاء درد دندانی است که درمان ریشه روی آن صورت گرفته است.

اختلالات دائمی درد در دندان و استخوان آلوئولار (PDAP)

PDAP به عنوان یک مجموعه‌ی کامل برای دسته‌بندی موقعیت‌هایی تلقی می‌شود که بیمار در دندانی که درمان ریشه روی آن صورت گرفته است پیوسته علائمی مشاهده می‌کند که به نظر می‌رسد فراتر از دندان درمان شده (عللی که ربطی به دندان ندارند) واقع شده‌اند.

درد خیالی

این نوع درد یکی از نمونه‌های PDAP است و پدیده‌ای شبیه به درد در عضوی است که فرد پس از قطع همان عضو حس می‌کند. علت اصلی آن، آسیب پیوسته به عصبی است که به دندان خدمات رسانی می‌کند (مانند زمانی که بافت پالپ دندان طی درمان ریشه (عصب کشی) برداشته می‌شود).

علل شکست درمان ریشه

علت ویژه‌ی شکست درمان ریشه هر دندانی ناشی از ترکیبی از عوامل زیر می‌باشد:

• پاکسازی فرایند درمان ریشه به طور کامل انجام نشده است یا موثر واقع نشده است. در این صورت، عفونت درون دندان ادامه خواهد یافت و تقریبا منجر به شکست درمان خواهد شد.
• روکشی که روی دندان قرار داده می‌شود (طی خود فرایند درمان ریشه یا طی ترمیم نهایی دندان) قادر به حفظ دندان در برابر نفوذ آلودگی و عفونت نبوده است.

ممکن است روکش دندان در ابتدا موثر واقع نشود یا تخریب شود. در هر صورت، عدم وجود روکش روی دندان باعث می‌شود عفونت پیوسته وارد دندان شود.

• نقص یا مشکلات تکنیکی موجب شده است فرایند درمان ریشه بر اساس استانداردهای مورد نیاز به صورت کامل انجام نشود یا شاید ویژگی‌های دندان، برای این فرایند مشکلاتی بوجود آورده است.

علل خاص شکست درمان ریشه

کانال دندان چند شاخه

گاهی اوقات کانال ریشه به چند شاخه تقسیم می‌شود یا تعداد کانال‌های دندان بیشتر از حد معمول هستند یا اینکه بسیار ریز هستند، بنابراین تشخیص آن توسط دندانپزشک بسیار دشوار است. در نتیجه ممکن است طی فرایند درمان ریشه نادیده گرفته شود. بخش درمان نشده می‌تواند منشاء عفونت باشد که همواره در بافت‌های اطراف ریشه‌ی دندان درد ایجاد خواهد کرد و منجر به شکست درمان ریشه خواهد شد.

شکاف یا ترک ریشه

شکاف ایجاد شده در ریشه‌ی دندان می‌تواند به محل تجمع باکتری تبدیل شود. اما برخلاف کانال‌های ریشه که می‌توان آن را پاکسازی و پر نمود، راهی برای درمان فضا و عفونت ایجاد شده وجود ندارد. حتی اندک عفونت هم می‌تواند منشاء درد و حساسیت بافت‌های اطراف ریشه‌ی دندان باشد. حتی بدتر از آن، ممکن است دندانپزشک حین انجام درمان ریشه از وجود شکاف آگاهی نداشته باشد در نتیجه شکاف موجود درمان نشده باقی بماند و موجب شکست درمان ریشه ‌شود.

عدم وجود مواد کافی برای پر کردن درون دندان

در صورتی که طی درمان ریشه مواد کافی برای پر کردن آن مورد استفاده قرار نگیرد و روکش ایجاد شده یکپارچه و منسجم نباشد، این لایه نمی‌تواند مانع نفوذ آلودگی و عفونت به درون دندان شود در نتیجه پس از مدتی مجددا درون دندان عفونی شده و بافت‌های پیرامون دندان ملتهب خواهند شد و منجر به شکست درمان ریشه خواهد شد.

وجود مواد روکش دندان بیش از حد مورد نیاز

یافته‌های برخی مطالعات حاکی از آن است، در صورتی که مواد مورد استفاده در پر کردن و روکش کردن درون دندان بیش از اندازه‌ی مورد نیاز باشد و از نوک ریشه فراتر رود احتمال شکست ریشه افزایش خواهد یافت. بنابراین باید دندانپزشک در این زمینه تجربه و تخصص کافی داشته باشد.

روکش کرونال ناکافی

در صورتی که ترمیم نهایی دندان (موادی که برای پر کردن دائمی دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند) نتواند مانع ورود مجدد باکتری یا دیگر آلودگی‌ها به درون دندان شود پدیده‌ای تحت عنوان “نشت کرونال دندان” رخ می‌دهد که یکی از علل اصلی شکست درمان ریشه است.