آسیب تروماتیک دندان

آسیب تروماتیک دندان مشکلی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد، با این وجود ممکن است در نتیجه‌ی حوادث ورزشی، طی سوانح طبیعی، زمین خوردن یا بد افتادن، افراد در دیگر سنین نیز با این مشکل مواجه شوند. اگر با آسیب تروماتیک دندان روبرو شده‌اید بایستی به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید تا درمان‌های لازم را برای شما انجام دهد. هر گونه آسیب به دندان، حتی اگر در ظاهر خفیف باشد، نیازمند معاینه‌ی فوری دندانپزشک یا اندودونتیست (متخصص جراحی ریشه) می‌باشد. گاهی اوقات ممکن است دندان‌های مجاور آسیبی دیگری دیده باشند که مورد توجه قرار نگرفته است و تنها با معاینه‌ی دقیق می‌توان به وجود آن پی برد.

دندان لب‌پرشده یا شکسته (Chipped or Fractured)

دندان لب‌پرشده تعداد زیادی از آسیب‌های دندانی را در برمی‌گیرند. در اکثر مورادی که تاج دندان لب‌پرشده یا شکسته است می‌توان با اتصال مجدد تکه‌ی شکسته‌ی دندان یا با استفاده از مواد همرنگ دندان آن را ترمیم نمود. در صورتی که تکه‌ی بزرگی از تاج دندان شکسته و جدا شده است، ممکن است نیاز باشد از تاج مصنوعی یا “روکش” برای بازسازی دندان استفاده شود.

آسیب‌هایی که معمولا به دندان‌های عقب وارد می‌شوند اغلب عبارتند از شکست کاسپ (برجستگی‌های روی تاج دندان)، ترک دندان (cracked teeth)، یا در مواد جدی‌تر، دندان دو نیم شکسته شده(split tooth). اگر این ترک تا درون ریشه ادامه یابد، ممکن است نیاز باشد درمان ریشه و روکش کامل تاج دندان انجام شود تا عملکرد دندان بهبود یابد. ممکن است نیاز باشد دندانی که دو نیم شکسته شده کشیده شود.

دندان لق شده (Dislodged or Luxated teeth)

بر اثر حادثه ممکن است دندان از درون حفره‌ی خود به یک طرف کشیده شود. متخصص ریشه (اندودونتیست) دندان را به محل خود درون حفره‌ی (socket) آن بازمی‌گرداند و آن را ثابت می‌نماید. شاید نیاز باشد برای دندان دائمی که از محل خود بیرون آمده درمان ریشه صورت گیرد که در این صورت باید حتما بلافاصله چند روز پس از حادثه انجام شود. ممکن است کودکان ۷ تا ۱۲ ساله نیازی به درمان ریشه نداشته باشند، زیرا دندان‌ها هنوز در حال رشد هستند. در رابطه با این دسته از بیماران، اندودونتیست روند بهبودی را به دقت دنبال می‌نماید و بلافاصله پس از مشاهده‌ی تغییرات نامطلوب مداخله خواهد نمود.

دندان بیرون آمده از محل خود (Knocked-out or Avulsed)

در اثر سانحه ممکن است کل دندان از دهان خارج شود، در این صورت زمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. باید دندان را با احتیاط حمل کرد، و از لمس کردن سطح ریشه اجتناب نمود. اگر دندان آلوده و کثیف شده است، به سرعت و با ملایمت آن را با آب بشویید. از صابون یا هیچ ماده‌ی شوینده‌ی دیگری استفاده نکنید. از خراشیدن یا مسواک کشیدن روی آن به شدت پرهیز نمایید. در صورت امکان، باید دندان هرچه سریع‌تر به حفره‌ی خود بازگردانده شود. هر چه دندان زمان کمتری از حفره‌ی خود بیرون بماند، شانس نجات آن افزایش خواهد یافت.
اندودونتیست پس از بازگرداندن دندان به محل خود، به بررسی آن خواهد پرداخت و دیگر آسیب‌های وارد شده به صورت یا دندان‌ها را چک خواهد کرد. اگر دندان در محل خود قرار نگرفته باشد، اندودونتیست آن را پاکسازی می‌کند و با دقت درون حفره‌خود قرار خواهد داد. به مدت چند هفته از اسپلینت‌های ثابت‌کننده (نوعی آتل دندانپزشکی که سیم‌های آن برای محکم کردن دندان‌ها در محل خود روی دندان‌ها سیمان می‌شوند) نیز استفاده خواهد شد. بسته به مرحله‌ی رشد ریشه، اندودونتیست یک یا دو هفته پس از آن، جراحی ریشه را انجام خواهد داد.

شکستگی ریشه‌ی دندان (Root Fracture)

آسیب تروماتیک به دندان ممکن است به شکست افقی ریشه‌ی دندان ختم شود. محل شکستگی تعیین کننده‌ی سلامت ریشه در دراز مدت است. اگر شکستگی به نوک ریشه نزدیک باشد، شانس موفقیت نجات دندان بیشتر خواهد بود. هرچه شکستگی به خط لثه نزدیک‌تر باشد، میزان موفقیت درمان ریشه در دراز ‌مدت نیز کاهش خواهد یافت. گاهی اوقات، ممکن است نیاز باشد برای مدتی از اسپلینت برای ثابت نگه‌داشتن دندان استفاده شود.

آسیب تروماتیک دندان در کودکان

دندان شیری لب‌پرشده قطعا ترمیم خواهد شد. در موارد نادر، ممکن است دندان شیری که لق شده است مجددا در محل خود قرار گیرد. با این وجود، نباید دندانی که از حفره‌ی خود خارج شده است را به محل خود بازگرداند، زیرا ممکن است کاشت مجدد دندان شیری به دندان دائمی که در زیر قرار گرفته است و درون استخوان درحال رشد است آسیب بیشتر و جبران ناپذیر وارد کند.

دندان‌های دائمی کودکان که در حین حادثه هنوز به طور کامل رشد نکرده‌اند نیاز به توجه خاص و پیگیری با دقت دارند، اما همه‌ی موراد نیازمند درمان ریشه نخواهند بود. در دندان دائمی که رشد آن کامل نشده است، جریان خون به دندان و وجود سلول‌های بنیادی در آن منطقه، اندودونتیست را قادر خواهد ساخت تا ادامه‌ی رشد ریشه را برانگیزد.

تحلیل ریشه

تحلیل ریشه زمانی رخ می‌دهد که بدن، از طریق سیستم ایمنی خود در واکنش به آسیب تروماتیک، به تدریج دندان خود را پس بزند. باید بلافاصله پس از حادثه، و سپس در فواصل زمانی منظم به اندودونتیست مراجعه نمود تا دندان را معاینه و مشکلات آن را درمان نماید و از عدم وقوع تحلیل ریشه و ادامه‌ی روند بهبودی بافت اطراف دندان اطمینان حاصل کند.
در صورت وقوع هرگونه آسیب تروماتیک، زمان امری حیاتی است، آن را از دست ندهید.