زایلیتول چیست و چه مزایایی برای سلامت دهان دارد؟

زایلیتول Xylitol یکی از جایگزین های کم کالری قند است که که شاخص گلیسمی پایینی دارد. برخی تحقیقات حاکی از این هستند که این ماده می تواند سلامت دندان ها را نیز ارتقاء دهد، از بروز عفونت گوش پیشگیری نماید، و نیز دارای خاصیت آنتی اکسیدان نیز هست.

زایلیتول نوعی الکل قند است، که نوعی کربوهیدرات می باشد و در حقیقت حاوی الکل نمی باشد. زایلیتول به صورت طبیعی در مقادیر اندک داخل میوه ها و سبزیجات دارای فیبر، درختان، لپه ذرت، و حتی بدن انسان نیز وجود دارد.

تولید کنندگان از زایلیتول به عنوان ماده جایگزین قند استفاده می کنند زیرا شیرینی آن قابل مقایسه با قند سفره است اما حاوی کالری کمتری می باشد.

زایلیتول یک ماده معمول در بسیاری از محصولات است، از آدامس های فاقد شکر گرفته تا خمیر دندان ها. افراد نیز از زایلیتول به عنوان یک شیرین کننده روی میز و نیز در پخت و پزهای خود استفاده می کنند.

در این مقاله، نگاهی به کاربردها و نیز مزایای احتمالی زایلیتول خواهیم داشت. علاوه بر این، به عوارض جانبی، تداخل دارویی، دوز، و جایگزین های آن نیز خواهیم پرداخت.

میزان شیرین کنندگی زایلیتول به اندازه قند است با این تفاوت که تنها مقدار اندکی کالری دارد. این ماده در محصولات بسیاری شهرت دارد، از جمله آدامس های فاقد قند و خمیر دندان ها.

تولید کنندگان زایلیتول را به خوراکی های زیادی اضافه می کنند، از جمله:

• آبنبات ها، شکلات، آدامس ها، قرص های خوشبو کننده دهان، و آدامس بادکنکی های فاقد قند.
• مرباها و ژله ها.
• عسل.
• کره مغزها، از جمله کره بادام زمینی.
• ماست.
• شربت سرفه.
• ویتامین ها.
• برخی داروهای تجویزی.

علاوه بر این، زایلیتول ماده ای است که در برخی محصولات مراقبتی دندان ها نیز استفاده می شود، از جمله:

• خمیر دندان ها
• دهانشویه ها
• دیگر فراورده های فلورایده

مزایای احتمالی زایلیتول

زایلیتول مزایای احتمالی زیادی برای سلامتی دارد، از جمله:

شاخص گلیسمی پایین

زایلیتول شاخص گلیسمی (GI) پایینی دارد. به این معنا که مصرف آن موجب بالا رفتن گلوکز خون یا سطح انسولین در بدن نمی شود. به همین دلیل، زایلیتول جایگزین خوبی برای قند برای افراد مبتلا به دیابت است. زایلیتول به دلیل پایین بودن شاخص گلیسمی خود یک جایگزین قند دوستدار کاهش وزن نیز می باشد. در مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ نیز مشخص شد که زایلیتول تأثیر قابل توجهی در پایین آوردن گلوکز خون در موش هایی داشت که رژیم غذایی پر چرب داشتند.

سلامت دندان ها

زایلیتول ماده ای است که در بسیاری از محصولات بهداشتی دهان و دندان وجود دارد، از جمله خمیر دندان ها و دهانشویه ها. علت این حقیقت است که زایلیتول یک ماده غیر قابل تخمیر است، به این معنا که باکتری های موجود داخل دهان نمی توانند آن را به اسید مضری تبدیل کنند که موجب پوسیدگی دندان ها می شود.

باکتری دهانی استرپتوکوک موتانس Streptococcus mutans تا میزان زیادی مسئول پلاک های دندانی است، که یک ماده چسبناک و سفید رنگ است که روی سطح بیرونی دندان های فرد انباشته می شود. پلاک به اسید لاکتیک روی سطح دندان ها می چسبد. این اسید موجب تجزیه مینای دندان ها می شود و منجر به بروز پوسیدگی دندان ها می شود. گرچه برای بسیاری از افراد داشتن مقداری پلاک روی دندان ها طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می تواند منجر به پوسیدگی دندان، حفره های دندان، و بیماری لثه شود.

در تحقیقی سیستماتیک که در سال ۲۰۱۷ انجام شد توصیه شده است که زایلیتول مقدار باکتری استرپتوکوک موتانس داخل دهان را کاهش می دهد، که مقدار پلاک را کاهش می دهد و ممکن است به پیشگیری از پوسیدگی های دندان کمک کند.

تحقیقی در سال ۲۰۱۴ به بررسی تأثیر زایلیتول روی Porphyromonas gingivalis پرداخت، که باکتری مسئول ژنژیویت، یا بیماری لثه می باشد. مقادیر زیاد P. gingivalis می تواند وارد جریان خون شود و موجب بروز التهابات سیستمیک شود.

در این مطالعه، محققان نمونه های P. gingivalis را در آزمایشگاه پرورش دادند و آنها را به نمونه سلول های انسانی افزودند که زایلیتول به درون آنها نفوذ کرده بود. آنها مشاهده کردند که زایلیتول موجب افزایش تولید پروتئین سیستم ایمنی و جلوگیری از رشد باکتری می شود.

عفونت های گوش

باکتری هایی که موجب تشکیل پلاک های دندان می شوند می توانند پشت پرده صماخ گوش انباشته شوند و باعث عفونت گوش میانی شوند. پزشکان این عفونت ها را اوتیت مدیای حاد AOM یا عفونت حاد گوش میانی می نامند.

محققان در مطالعه مروری سیستماتیک که در سال ۲۰۱۶ انجام شد شواهدی با کیفیت متوسط یافتند مبنی بر اینکه آدامس، قرص های زیر زبانی، یا شربت های حاوی زایلیتول می توانند بروز AOM در میان کودکان سالم را از ۳۰ درصد به ۲۲ درصد کاهش دهند. با این حال، محققان در مطالعه سال ۲۰۱۴ دریافتند که شربت زایلیتول در کاهش AOM در کودکانی که خطر عفونت در آنها بالا است بی تأثیر است.

این نتایج متناقض نشان می دهد نیاز است تحقیقات بیشتری در مورد استفاده از زایلیتول به عنوان یک درمان پیشگیرانه برای عفونت های گوش در کودکان انجام شود.

خواص آنتی اکسیدان

بر اساس مرکز ملی سلامت مکمل و تلفیقی، رادیکال های آزاد باعث بروز استرس اکسیداتیو می شوند، که می تواند منجر به آسیب سلولی شود و ممکن است در پیشرفت بیماری های متعدد، شامل دیابت، بیماری قلبی عروقی، و سرطان نقش ایفا کند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که آنتی اکسیدان ها رادیکال های آزاد را خنثی می کنند و استرس اکسیداتیو را خنثی می کنند.

مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان داد که زایلیتول ممکن است خواص آنتی اکسیدان داشته باشد. موش های مبتلا به دیابت که زایلیتول مصرف کرده بودند مقادیر بیشتری گلوتاتیون تولید کردند، آنتی اکسیدانی که تأثیرات مضر رادیکال های آزاد را خنثی می کند. مهم است توجه داشته باشید که برای اعتبار یافتن این یافته نیاز است مطالعات انسانی انجام شوند.

عوارض جانبی و بی خطر بودن استفاده از زایلیتول

سازمان غذا و داروی ایالات متحده FDA زایلیتول را به عنوان یک افزودنی خوراکی تأیید کرده است. زایلیتول عموماً بی خطر است، اما مانند دیگر الکل های قندی، می تواند در برخی افراد موجب بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ و اسهال شود.

لازم به ذکر است که زایلیتول می تواند برای سگ ها بسیار سمی باشد. بایستی محصولات حاوی زایلیتول در مکانی امن نگهداری شوند که حیوانات خانگی به آنها دسترسی نداشته باشند. اگر کسی فکر می کند سگ او زایلیتول مصرف کرده است بایستی هر چه سریع تر با دامپزشک یا مرکز کنترل حیوانات سمی تماس بگیرد.

هنوز اطلاعات کافی در دست نیست که بی خطر بودن زایلیتول برای زنان باردار و شیرده را تأیید کند، بنابراین آنها نباید از آن با اهداف دارویی استفاده کنند. گرچه برخی مطالعات روی حیوانات، رشد تومور ناشی از دوزهای بالای زایلیتول در دراز مدت را نشان داده اند، اما لازم است تحقیقات بیشتری در این رابطه انجام شوند.

تداخلات دارویی

در حال حاضر زایلیتول هیچ تداخل شناخته شده ای با داروهای تجویزی و بدون نسخه، گیاهان و مکمل های دیگر ندارد. با این حال، هنگام شروع مصرف داروها یا مکمل های جدید در مورد تداخلات احتمالی با پزشک خود مشورت کنید.

با این حال، نیاز است حتی اگر از زایلیتول به صورت طبیعی استفاده می کنید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. به این ترتیب، پزشک شما می تواند هر گونه عوارض جانبی یا تداخل با داروها، غذاها، یا دیگر گیاهان و مکمل ها را مورد بررسی قرار دهد.

دوز مصرفی

دوز مصرفی مناسب زایلیتول می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. در مطالعه ای در سال ۲۰۱۶ مشخص شد که افراد بزرگسال می تواند بدون هیچ خطری بین ۱۰ تا ۳۰ گرم زایلیتول را در روز تحمل کنند، که آنها معمولاً آن را به چند دوز کمتر تقسیم می کنند. پس از آنکه بدن افراد بزرگسال با زایلیتول تطبیق پیدا کرد می توانند تا ۷۰ گرم در روز را بدون هیچ عارضه جانبی مصرف کنند.

در مطالعات روی کودکان از دوزهای تا ۴۵ گرم زایلیتول در روز استفاده شده است. برخی تحقیقات حاکی از این هستند که مصرف حدود ۵-۶ گرم زایلیتول در روز می تواند به کاهش باکتری های داخل دهان کمک کند که باعث تشکیل پلاک روی دندان ها می شوند.

با این حال، آکادمی آمریکایی دندانپزشکان کودکان ابراز داشته است که قبل از پیشنهاد زایلیتول برای بهبود سلامت دندان ها در کودکان لازم است تحقیقات بیشتری انجام شوند.

جایگزین هایی برای زایلیتول

تولید کنندگان به منظور شیرین کردن غذاها، خوراکی ها، و نوشیدنی ها، از شیرین کننده های مصنوعی کم کالری و جایگزین های متعددی برای قند استفاده می کنند. بسیاری از این جایگزین ها به عنوان شیرین کننده های روی میز نیز موجود هستند و برخی افراد از آنها در پخت و پز استفاده می کنند.

برخی جلیگزین ها به میزان قابل توجهی شیرین تر از شکری هستند که روی میز استفاده می شود. با این حال، میزان شیرینی زایلیتول شباهت زیادی به شکر روی میز دارد.

دیگر شیرین کننده های مصنوعی و جایگزین های شکر عبارتند از:

سوربیتول Sorbitol

سوربیتول نوعی الکل قند است با ساختار مولکولی شبیه به زایلیتول. سوربیتول موجب بالا رفتن سطح قند خون نمی شود، بنابراین برای افراد مبتلا به دیابت جایگزین خوبی برای قند است. مانند زایلیتول، باکتری نمی تواند سوربیتول را به اسیدی تجزیه کند که موجب پوسیدگی دندان ها می شود.

اریتریتول Erythritol

اریتریتول یکی دیگر از قندهای الکل است. اریتریتول نیز مانند زایلیتول مانع رشد استرپتوکوک موتانس می شود.

در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۶ انجام شد مشخص شد غلظت های بالای اریتریتول در کاهش پلاک های دهانی مؤثرتر از زایلیتول و سوربیتول هستند. با این حال، زایلیتول در غلظت های پایین تر مؤثرتر از اریتریتول است.

استویا Stevia

استویا نوعی شیرین کننده طبیعی است که تولید کنندگان آن را از گیاه استویا استخراج می کنند. عصاره استویا در اشکال دانه ای و مایع موجود است. عصاره خالص برگ آن ۲۵۰ تا ۳۰۰ برابر شیرین تر از شکر است. استویا نیز مانند زایلیتول گاهی اوقات می تواند موجب بروز اسهال و دیگر مشکلات گوارشی شود.

شهد آگاو Agave nectar

شهد آگاو نوعی شربت است که تولید کنندگان آن را از گیاه آگاو استخراج می کنند و در برخی نوشیدنی ها و خوراکی ها از آن به عنوان جایگزین شکر استفاده می کنند. با این حال، شهد آگاو اساساً حاوی فروکتوز است، که باکتری های داخل دهان می توانند آن را تجزیه کرده و به اسید تبدیل کنند که موجب پوسیدگی دندان ها می شود.

خلاصه

زایلیتول نوعی جایگزین کم کالری برای شکر است که از نظر شیرینی شبیه به شکر روی میز است. علاوه بر این، سطح گلوکز زایلیتول نیز پایین است، به همین دلیل برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند، و نیز افراد مبتلا به دیابت، جایگزینی جذاب برای شکر است.

برخی مطالعات نیز حاکی از این هستند که زایلیتول دارای خواص آنتی باکتریال است که می تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان ها، بیماری لثه، و عفونت های گوش کمک کند. با این حال، لازم است تحقیقات بیشتری در خصوص مزایای احتمالی زایلیتول برای سلامتی انجام شوند.