انواع اشعه ایکس در دندانپزشکی

عکس پرتو ایکس دندان‌پزشکی ابزار بسیار مهمی در تشخیص مشکلات و بیماری‌های دهان و دندان به حساب می‌آید. عکس اشعه ایکس انواع گوناگونی دارد که بسته به شرایط بیمار ممکن است از یک یا چند نمونه از انواع مختلف آن استفاده شود. در اینجا با انواع عکس‌برداری پرتوی ایکس در دندانپزشکی آشنا می‌شوید.

انواع عکس‌برداری با پرتوی ایکس در دندانپزشکی

به طور کلی عکس پرتوی ایکس دندانپزشکی به دو نوع داخل دهانی و خارج دهانی تقسیم می‌شود. در عکس‌برداری داخل دهانی فیلم در داخل دهان بیمار قرار داده می‌شود و در عکس‌برداری خارج دهانی فیلم در خارج از دهان قرار دارد.

عکس‌برداری داخل دهانی

عکس‌برداری داخل دهانی رایج‌ترین نوع پرتو ایکس در دندانپزشکی است. هر عکس جنبه‌ های متفاوتی از دندان را نشان می‌دهد.

• عکس پرتوی ایکس بایت وینگ یا بال مانند

این عکس پرتو ایکس جزئیاتی در مورد دندان‌های فک بالا و پایین در یک ناحیه مشخص از دهان ارائه می‌کند. هر عکس بایت وینگ یک دندان را از تاج تا استخوان پشتیبانی‌ کننده آن نشان می‌دهد. تاج به بخش سفید رنگ دندان گفته می‌شود که در بیرون از لثه قرار دارد. عکس پرتوی ایکس بایت وینگ پوسیدگی‌های بین دندان‌ها و تغییراتی که در اثر بیماری لثه در ضخامت استخوان پیرامون آنها ایجاد شده است را شناسایی می‌کند. این عکس پرتو ایکس می‌تواند وضعیت روکش و بریج دندان را نیز نشان دهد. همچنین هر گونه ساییدگی یا تخریب پرشدگی دندان را می‌توان به کمک این عکس پرتوی ایکس شناسایی نمود.

• عکس پرتوی ایکس پری اپیکال یا پیرامون ریشه

این عکس پرتو ایکس تمامی ساختار یک دندان از تاج تا ریشه و محل اتصال ریشه به استخوان فک را نشان می‌دهد. هر عکس پرتوی ایکس پیرامون ریشه، همه دندان‌های یک فک را نشان می‌دهد. عکس پرتوی ایکس پیرامون ریشه هر گونه تغییرات غیر طبیعی در ریشه دندان و استخوان پیرامون آن را آشکار می‌سازد.

• عکس پرتوی ایکس اکلوزال

این عکس پرتو ایکس رشد و جایگیری دندان‌ها در یک قوس دندانی کامل در فک بالا و یا فک پایین را نشان می‌دهد.

عکس‌برداری خارج دهانی

از عکس‌های خارج دهانی برای شناسایی مشکلات دندانی در فک و جمجمه استفاده می‌شود. چند نوع عکس پرتو ایکس خارج دهانی وجود دارد.

• عکس پرتوی ایکس پانورامیک یا او پی جی (OPG)

این عکس پرتوی ایکس تمامی ناحیه دهان از جمله دندان‌های فک بالا و فک پایین را در یک عکس واحد نشان می‌دهد. این عکس پرتوی ایکس موقعیت دندان‌هایی که کاملاً بیرون زده اند و یا در حال بیرون زدن هستند و همچنین دندان‌های نهفته و نیمه نهفته را نشان می‌دهد و به تشخیص کیست و تومور کمک می‌کند.

• توموگرافی

توموگرام یک لایه یا بخش مشخصی از دندان را نشان می‌دهد و از بقیه بخش‌های دهان صرف نظر می‌کند. این عکس پرتوی ایکس ساختارهایی را نشان می‌دهد که دیدن آن‌ها دشوار است چرا که ساختارهای مجاور آنها باعث می‌شود نتوان آن‌ها را دید.

• عکس سفالومتری

این تصاویر تمامی یک طرف سر را نشان می‌دهند. این عکس پرتوی ایکس ارتباط دندان‌ها با فک و نیم‌رخ صورت را مشخص می‌کند. ارتودنتیست از این عکس پرتوی ایکس  برای انتخاب برنامه درمانی مختص بیمار استفاده می‌کند.

• سیالوگرافی

عکسبرداری دیگری به نام سیالوگرافی نیز وجود دارد که در آن از پرتوی ایکس استفاده می‌شود. در این عکس‌برداری با استفاده از رنگ مخصوصی که در غدد بزاقی تزریق می‌شود، می‌توان آنها را در عکس پرتوی ایکس واضح‌تر مشاهده کرد (غدد بزاقی بافت‌های نرمی هستند که در عکس پرتوی ایکس دیده نمی‌شوند). ممکن است دندانپزشک برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندرم شوگرن (اختلالی که در آن علائمی از جمله خشکی دهان و چشم‌ها دیده می‌شود و نقش مهمی در پوسیدگی دندان در افراد مبتلا دارد) این عکس‌برداری را توصیه نماید.

• توموگرافی کامپیوتری (سی تی) دندانپزشکی

این عکس‌برداری نوعی تصویر است که ساختارهای داخلی دهان را به صورت سه بعدی نشان می‌دهد. این عکس‌ها برای شناسایی مشکلات استخوان‌های صورت مانند کیست و تومور و شکستگی‌ها استفاده می‌شود.

• توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی

توموگرافی کامپیوتری یا سی تی پرتو مخروطی نوعی پرتوی ایکس است که تصاویر سه ‌بعدی از ساختارهای دندان، بافت‌های نرم، عصب ها و استخوان در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد. این تصاویر به دندان پزشک کمک می‌کند محل مناسبی برای کاشت ایمپلنت در نظر بگیرد و وضعیت کیست و تومور در دهان و صورت را بررسی کند. همچنین این تصاویر در شناسایی مشکلات لثه، ریشه دندان و فکها مؤثر هستند. توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی به نوعی مشابه سی ‌تی دندانپزشکی معمولی است. هر دو تصویر نام برده نمای دقیق و با کیفیت ارائه می‌کنند. با این حال روش عکس‌برداری در آنها متفاوت است. دستگاه سی ‌تی پرتو مخروطی دور سر بیمار می‌چرخد و هم‌زمان تمام داده ‌ها را دریافت کرده و در یک چرخش ثبت می‌کند در حالی که در سی ‌تی‌ اسکن معمولی دستگاه چند چرخش دور سر بیمار دارد و میزان تشعشع آن بیشتر است. مزیت منحصر به فرد سی تی پرتو مخروطی در این است که می‌توان آن را در مطب دندانپزشکی استفاده کرد در حالی که تجهیزات سی تی دندانپزشکی معمولی تنها در بیمارستان یا مراکز تصویر برداری وجود دارد.

تصویر برداری دیجیتالی

تصویر برداری دیجیتالی نوعی تصویر دو بعدی است که به صورت دیجیتالی دریافت و ذخیره می‌شود. تصاویر را می‌توان در نمایشگر کامپیوتر مشاهده کرده، آنها را نگهداری و یا به صورت کاغذی چاپ نمود. این کار ظرف چند ثانیه قابل انجام است. تصاویر دیجیتالی دندانپزشکی مزیت‌های مهمی در مقایسه با روش‌های سنتی عکس‌برداری دارند. در این روش می‌توان تصاویری که از دندان گرفته می‌شود را بزرگ‌تر و واضح‌تر کرد و به آنها دقیق‌تر نگاه کرد. بنابراین شناسایی تغییرات جزیی در معاینه دهان برای دندانپزشک آسان‌تر خواهد بود. همچنین در صورت لزوم می‌توان تصاویر را ظرف چند ثانیه از طریق اینترنت به دندانپزشک یا متخصص دیگری ارسال کرد تا در زمینه خاصی نظر خود را اعلام نماید یا همکاری کند. میزان تشعشع در تصویر برداری دیجیتالی کمتر از عکس‌برداری پرتوی ایکس معمولی است.

تصویر برداری ام آر آی

در این روش تصاویر سه ‌بعدی از حفره دهان از جمله دندان‌ها و فکها گرفته می‌شود. این روش برای ارزیابی بافت‌های نرم نیز ایده ‌آل است.